De maatregel ISD is een uiting van risicojustitie. De maatregel zet in op een risicovolle groep in de samenleving, waarbij het strafrecht prospectief wordt ingezet. In de behoefte de maatschappij te beveiligen tegen toekomstige risico’s is niet langer de ernst van de daad van belang, maar de ernst van het criminele verleden van de dader. De maatregel ISD zet in op het onschadelijk maken van stelselmatige daders om zodoende de maatschappij te beveiligen. Daarbij worden fundamentele strafrechtelijke waarden geschonden en wordt ernstig tekortgedaan aan de rechtsbeschermende positie van de stelselmatige dader. De stelselmatige dader is zondebok en slachtoffer van risicojustitie.

Veel mensen ervaren rondhangende jongeren als overlastgevend of bedreigend. In deze bijdrage gaan we in op het verschijnsel problematische jeugdgroepen, de verschillende typen die daarbinnen kunnen worden onderscheiden en de aanpak. De boodschap is dat jeugdgroepen niet over één kam mogen worden geschoren. Alle problematische jeugdgroepen betitelen als jeugdbende is een vorm van stigmatisering vanwege de negatieve connotatie van het begrip jeugdbende. Alle negatieve kenmerken die bij het begrip jeugdbende horen, zoals ernstig crimineel gedrag en goed georganiseerd, worden daarmee ook toegedicht aan groepen die slechts wat rondhangen. Voor de aanpak van problematische jeugdgroepen is een juiste typering van essentieel belang. De aanpak moet immers aansluiten bij de problematiek.

Labeling van jongeren in het jeugdstrafrecht kan leiden tot stigmatisering. Stigmatisering van jongeren moet voor zover mogelijk worden voorkomen, ook in het jeugdstrafrecht. Verschillende recente ontwikkelingen in het jeugdstrafrecht, zoals de toenemende neiging om jongeren met probleemgedrag te registreren in databases en om naar aanleiding van dit gedrag in casusoverleggen met deelnemers afkomstig uit jeugdstrafrecht en (jeugd)zorg in brede zin gegevens uit te wisselen, leiden mogelijk tot meer stigmatisering van de jeugdige (verdachte). De ontwikkelingen die wij in deze bijdrage beschrijven zijn registratiesystemen, met name ProKid en JCO Support, justitiële documentatie en Halt-afdoeningen, casusoverleggen in de Veiligheidshuizen en groepsgerichte aanpakken. Deze probleemgebieden tasten de privacy van de minderjarige (verdachte) aan en leiden in mindere of meerdere mate tot stigmatisering. Wij zullen voor elke ontwikkeling bespreken in hoeverre sprake is van (te veel) stigmatisering en zo ja of en hoe dit zo veel mogelijk kan worden beperkt.

Betrokkenen bij het jeugdstrafrecht denken vanuit verschillende domeinen anders over wat er aan de hand is met jongeren die in aanraking komen met justitie en over wat nodig en mogelijk is om daar verandering in aan te brengen. Dat leidt soms tot te hoge verwachtingen en misverstanden en het kan leiden tot stigmatisering van delinquente jongeren als geclassificeerd risico- en probleemgeval.In dit artikel worden de verschillende domeinen en domeinverschillen van de betrokkenen belicht. Vervolgens wordt stilgestaan bij de noodzaak en beperkingen van psychiatrische diagnostiek, classificatie en risicotaxatie van delinquente jongeren en welke rol overleg en registratie en het delen van informatie daarbij kunnen spelen.

Er verschijnen regelmatig egodocumenten over problemen met betrekking tot eercodes in de familiekring. Het populaire beeld is dat allochtone vrouwen passieve slachtoffers zijn van de mannen uit hun omgeving. In deze bijdrage vragen de auteurs zich af of dit stigmatiserende beeld ook uit de tien door hen gelezen egodocumenten naar voren komt. Een ander stigma dat zij behandelen, is dat van de twijfel over de authenticiteit van dit soort teksten. Recente schandalen hebben het prestige van dit genre namelijk geen goed gedaan.

Sinds begin jaren negentig wordt een restrictief beleid gevoerd om illegaliteit en de uitwassen die hiermee gepaard zouden gaan te bestrijden. Maar is een restrictief illegalenbeleid hier wel een geschikt middel voor? Deze vraag heeft centraal gestaan in het onderzoek ‘Het leven gaat door’ waarin het leven in de illegaliteit aan de hand van interviews met 88 uitgeprocedeerde asielzoekers uit Utrecht in kaart is gebracht. Het blijkt dat een restrictief beleid illegaliteit niet bestrijdt en problemen niet oplost, maar dat het juist problemen voor illegaal verblijvenden én samenleving veroorzaakt. Het huidige restrictieve beleid lijkt dan ook averechts te werken.