De Ledenraad: toekomstbestendig

M.L. van Genderen

Mw. mr. M.L. van Genderen is als jurist werkzaam bij het Bureau van de KBvG.

Op 1 januari 2017 treedt het laatste onderdeel van de gewijzigde Gerechtsdeurwaarderswet in werking: een kleinere, compacte ledenraad. In dit artikel wordt stilgestaan bij de aanstaande veranderingen en teruggeblikt op de afgelopen vijftien jaar.[1]

Inleiding

In 2001 werd de Gerechtsdeurwaarderswet een feit, de KBvG kwam in de plaats van de KVG en een nieuw tijdperk begon.

Vijftien jaar na dato is de Gerechtsdeurwaarderswet herzien en dat brengt een aantal wijzigingen met zich mee die specifiek betrekking hebben op de interne huishouding. De meest in het oog springende verandering is de wijziging van de samenstelling van de ledenraad.[2] De ledenraad wordt kleiner en zal met ingang van 1 januari 2017 bestaan uit vijftien leden in plaats van dertig leden. Na 1 januari kent de ledenraad niet langer een regionale vertegenwoordiging en de maximale zittingstermijn is losgelaten. De huidige ledenraad heeft zijn ontslag ingediend met ingang van 31 december 2016 om in de overgang te kunnen voorzien. De algemene ledenvergadering heeft op 25 november 2016 vijftien gewone leden en vijftien plaatsvervangend leden gekozen die met ingang van het nieuwe jaar hun taak zullen oppakken.

Taak en functie

Democratie is veelal een wat vanzelfsprekend, maar ook abstract begrip. Het kent zoveel betekenissen dat een duiding van het begrip houvast kan bieden. De idee van democratie gaat uit van vrijheid en gelijkheid voor allen en in beginsel moet ieder een gelijk aandeel (kunnen) hebben in de politieke besluitvorming.[3]

Meer concreet geldt in ieder geval voor alle leden van de beroepsorganisatie een actief en passief kiesrecht. De KBvG kent een democratische structuur met een bestuur, een ledenraad en een algemene ledenvergadering. De ledenraad is een democratisch samengestelde vertegenwoordiging van de KBvG.[4] De leden van de ledenraad worden gekozen door de algemene ledenvergadering. Daarnaast heeft de algemene ledenvergadering adviesrecht[5] en budgetrecht.[6] De ledenraad benoemt het bestuur.[7] Het bestuur is belast met de algemene leiding en de uitvoering van de wettelijke taak.[8] De ledenraad is verantwoordelijk voor het algemeen beleid,[9] kent een wetgevende taak[10] en heeft een toezichthoudende taak.[11] De democratisch gekozen gremia houden elkaar zo in evenwicht. Een voorbeeld van de wijze waarop de checks and balances binnen de beroepsorganisatie wordt weergegeven is de wettelijke bepaling[12] dat bestuursleden niet tevens lid kunnen zijn van de ledenraad.

Het lijdt geen twijfel dat de ledenraad toegerust moet zijn op de uitvoering van de wettelijke taken.

De ledenraad heeft een aantal taken, die allemaal direct of indirect moeten bijdragen aan de primaire taak van de KBvG: de bevordering van een goede beroepsuitoefening door de leden en de bevordering van hun vakbekwaamheid.[13] Naast die wettelijke taken vervult de ledenraad nog een andere essentiële functie, hij is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor een levendige democratie.

Het rapport uit 2009 van de Evaluatiecommissie (Noblesse Oblige) benoemt een levendige democratie. Wat is dat? De term kent een verschillende invulling. In het recente verleden werd vaak de focus gelegd op het samenspel tussen ledenraad en bestuur. De communicatie door leden van de ledenraad met leden in de beroepsgroep en het benaderbaar zijn als lid van de ledenraad binnen de beroepsgroep bleef onderbelicht. Een levendige democratie draagt in belangrijke mate bij aan een proces van besluitvorming dat uiteindelijk resulteert in normen die door eenieder gedragen en gerespecteerd worden. Met andere woorden: zelfbinding. Een levendige democratie zorgt ervoor dat leden zich betrokken en gehoord voelen en heeft een positieve invloed op het proces van zelfbinding. Een levendige democratie behelst ook een open, innovatieve blik op onderwerpen en kwesties die voorliggen en levert een belangrijke bijdrage aan de ontwikkelingen die de beroepsgroep verder de toekomst in moeten loodsen.

In het wetsvoorstel tot aanpassing van de Gerechtsdeurwaarderswet benoemt de wetgever de zorgen die zijn geuit over de voorgestelde wijzigingen en vat dit samen in de vraag of sprake is van een in voldoende mate gewaarborgde democratische legitimatie van het orgaan de ledenraad.[14] De wetgever beantwoordt deze vraag bevestigend. Dit neemt niet weg dat de ledenraad zichzelf de vraag heeft gesteld: Hoe houden we de leden betrokken en vertegenwoordigd bij de ledenraad en bij de beroepsorganisatie?[15] Een van de belangrijkste antwoorden is dat de ledenraad zelf een cruciale rol speelt en ieder ledenraadslid daarvoor verantwoordelijk is. Door zichtbaarheid en communicatie leveren ledenraadsleden een bijdrage aan die interne levendige democratie en aan normen die door ieder lid gedragen en gerespecteerd kunnen worden.

Ontwikkelingen 2001-2016

In 2001 ging de KBvG van start, en in haar kielzog de ledenraad. Floris Bazuin was de eerste voorzitter van de ledenraad. Hij kijkt met plezier terug op die tijd. De KBvG was zoekende na de overgang van de KVG naar de KBvG en moest wennen aan nieuwe wet- en regelgeving en wennen aan de verschillende gremia met ieder eigen rollen. “Aanvankelijk voelde heet zeer onwennig.” Bazuin noemt het een heftige, maar ook vernieuwende tijd. “Het is een omslag geweest in het denken en functioneren van de gehele beroepsgroep toen het algemeen belang in de plats kwam van het dienen van het belang van de beroepsgroep onder de oude KVG.”

De overgang van de KVG naar de KBvG was enorm, bevestigt ook Bram Buik, de tweede voorzitter van de ledenraad. Hij was lid van de ledenraad van het eerste uur en eind 2005 werd hij voorzitter van de ledenraad. Buik is twee jaar voorzitter geweest, daarna was zijn wettelijke termijn in de ledenraad ten einde. Hij kijkt terug op een leuke, boeiende periode waarin ontzettend veel moest gebeuren om het democratisch proces op gang te krijgen.

De periode van de overgang van belangenorganisatie naar PBO bracht een compleet andere kijk op de zaken met zich mee. Opeens was het niet meer het groepsbelang, maar het algemeen belang. Dat kostte moeite, sterker nog, Buik stelt dat aanvankelijk niemand goed wist wat men ermee aan moest. Onder zijn leiding zette de ledenraad de eerste stappen in de regels voor het financiële huishouden en stemde hij in met zaken die de ruimte voor de gerechtsdeurwaarders inperkte. Of in de woorden van Buik: “Voor het eerst kwamen er regels die de deurwaarders pijn deden.”

Nadien ziet Buik dat de positie van de voorzitter van de ledenraad veranderd is en hij meent dat de huidige invulling veel meer recht doet aan de zwaarte van de functie.

Zijn opvolger was Rinus de Ruijter. De Ruijter is drie jaar voorzitter van de ledenraad geweest en kijkt terug op ‘tropenjaren’. Hij wilde de bestuursvergaderingen bijwonen vanwege de grote informatieachterstand tussen bestuur en ledenraad. Daarnaast stelde hij zichzelf tot doel structuur aan te brengen. Een gestructureerde vergadering in een vaste opstelling met een concrete agenda en afgebakende onderwerpen. Onderwerpen die in het bestuur aan de orde kwamen en waarvan hij vond dat deze binnen de ledenraad aandacht moesten krijgen.

Noblesse Oblige

In 2009 werd het rapport van de commissie Evaluatie KBvG gepresenteerd. In het rapport staat het functioneren van de KBvG als publiekrechtelijke beroepsorganisatie centraal.[16] Het rapport wees op de noodzaak van een adequate en democratisch functionerende interne organisatie van de PBO en moedigde aan tot een ‘levendige democratie’ binnen de beroepsorganisatie. “Bestuur, ledenraad en leden dienden zich te bezinnen op de onderlinge relatie en streven naar een samenspel, waardoor de KBvG in een levendige democratie verandert. Een levendige democratie leidt tot een organisatie die de leden uittilt boven de beslommeringen van elke dag en dwingt hen niet slechts door de ramen van het eigen kantoor naar de maatschappij te kijken.[17] Een levendige democratie draagt bij aan het proces van besluitvorming dat leidt tot normen die door eenieder gedragen en gerespecteerd kunnen worden.[18]

De Ruijter bevestigt wat zijn voorganger al benoemde en stelt: “De betekenis die de ledenraad nu heeft had het in het begin zeker niet. Er was een ledenraad, maar wat men er mee moest was erg onduidelijk. Het was een worsteling om er betekenis aan te geven.” Uit Noblesse Oblige bleek dat de ledenraad te weinig deed. Het samenspel tussen bestuur en ledenraad was niet goed. “Het bestuur wist niet wat ze met de ledenraad moest en de ledenraad wist niet hoe de zaken aan te pakken om tot daden te komen.”

Er gebeurden ook goede dingen, in deze periode werden er voor het eerst echt verordeningen gemaakt. Meer en meer werd het een gremium om belangrijke zaken te bespreken. De Onafhankelijkheid kwam aan de orde en de Normen voor Kwaliteit. De Ruijter: “Er werden beslissingen genomen die er echt toe deden en men zag steeds meer het nut.”

Tekenend voor de stappen die de ledenraad gemaakt had noemt De Ruijter de voorzittersverkiezing in die tijd. Er waren meerdere kandidaten en uiteindelijk bleven er twee over. “Daaruit werd een echte keuze gemaakt.” John Wisseborn werd gekozen tot voorzitter van het bestuur. “Vooral voor de interne democratie was deze verkiezing een omslagpunt.”

Na drie jaar liep de termijn van De Ruijter af, en hij vroeg Gerard Jepma na te denken over het voorzitterschap. Jepma was iemand binnen de ledenraad die zich goed ontwikkeld had en De Ruijter vroeg hem de ingezette lijn voort te zetten. Jepma roemt de pioniersgeest van Bram Buik. “Buik zette aan tot nadenken en zelfbewustzijn, dwong de ledenraad zelf na te denken. De Ruijter bracht als pragmaticus structuur aan. In die tijd besefte de ledenraad meer en meer zijn verantwoordelijkheid, richting de leden, maar ook ten opzichte van het algemeen belang.”

Hij is trots op het feit dat de ledenraad beslissingen durfde te nemen en zelfkritisch durfde te zijn. Hij heeft als voorzitter veel geput uit Noblesse Oblige en de kabinetsreactie op het rapport. De ledenraad ontwikkelde zich van puber tot jongvolwassene, met de ideeën die daarbij hoorden. Dat zorgde voor strubbelingen met het bestuur, de ledenraad begon in te zien dat zij het beleidsbepalend orgaan was en dat zorgde wel eens voor frictie met het bestuur, dat daaraan moest wennen. Jepma geeft aan dat het soms moeilijk was om de eenheid te bewaren, zowel binnen de ledenraad en de ledenraad ten opzichte van het bestuur als de ledenraad ten opzichte van de leden van de KBvG.

Jepma is ingenomen met het interview in het vorige nummer van de Gerechtsdeurwaarder [19], met de voorzitter van het bestuur, Wilbert van de Donk, en de huidige voorzitter van de ledenraad, Arjan Boiten. Beide voorzitters trekken met elkaar op. Jepma: “Je ziet dat ze in de gaten hebben hoe ze het moeten doen, ieder vanuit zijn eigen verantwoordelijkheid. Het is goed dat de voorzitters zo met elkaar optrekken, dat geeft vertrouwen.”

Zelfkritisch

In 2013, lang na Noblesse Oblige, boog de commissie Positie en taak presidium (PTP) zich over de interne huishouding van de ledenraad. Een van de doelen van de commissie was om meer inzicht te bieden in de werkzaamheden van de voorzitter van de ledenraad en bij dat onderzoek ontkwam de commissie niet aan een nadere beschouwing van de ledenraad. De commissie constateert in haar notitie[20] dat de ledenraad al een grote stap heeft gezet met betrekking tot kwaliteit en professionaliteit, maar noemt een gebrek aan initiatief uit de ledenraad. Daarbij wijst zij nadrukkelijk op het belang van de betrokkenheid van en verantwoordelijkheid voor de wettelijke taken door de leden van de ledenraad.

Wijzigingen Gerechtsdeurwaarderswet

Grootte van de ledenraad

Met de inwerkingtreding van de gewijzigde Gerechtsdeurwaarderswet zal de ledenraad bestaan uit vijftien leden in plaats van dertig leden, en vijftien plaatsvervangers.

Regionale representatie

In overeenstemming met Noblesse Oblige wordt het aantal ledenraadsleden teruggebracht naar vijftien, waarbij het idee van de noodzaak van ‘regionale representatie’ is losgelaten. De wetgever spreekt het vermoeden uit dat gerechtsdeurwaarders zich minder met het ressort waar zij gevestigd zijn verbonden voelen, mede omdat zij landelijk bevoegd zijn en daarmee lijkt de toegevoegde waarde van een regionale vertegenwoordiging minimaal. Elementen die doorslaggevender zijn gebleken, zijn eenduidigheid in de inrichting van de verschillende juridische beroepsorganisaties en huidige opvattingen inzake het belang van een compacte overheid.

Afspiegeling

De gewijzigde Gerechtsdeurwaarderswet bepaalt dat de gekozen leden een afspiegeling vormen van de binnen de beroepsgroep bestaande verhouding tussen gerechtsdeurwaarder en toegevoegd gerechtsdeurwaarder of kandidaat gerechtsdeurwaarders.

Zittingstermijn

De duur van de zittingstermijn, drie jaar, blijft ongewijzigd. In de ‘oude’ Gerechtsdeurwaarderswet staat dat leden van de ledenraad eenmaal voor een zelfde termijn kunnen worden herbenoemd. Dat is in de nieuwe wet komen te vervallen, dus een lid kan meerdere keren worden herbenoemd.

Na drie jaar wordt Jepma in 2013 opgevolgd door Boiten als voorzitter van de ledenraad. Van het begin af aan maakt Arjan Boiten duidelijk dat hij zijn voorzitterschap met name technisch in zal vullen. De ledenraad moet volwassen worden. Hij spreekt mensen aan die niet actief deelnemen aan het debat en wijst er voortdurend op dat de ledenraad zelf meer initiatieven moet nemen. Zijn voorzitterschap dat voortduurt tot de dag van vandaag, laat zich kenmerken door de procedures omtrent de tweede Verordening Onafhankelijkheid die werd afgewezen door de minister, moeilijke economische omstandigheden voor gerechtsdeurwaarders en het beleidsplan dat onder zijn voorzitterschap het levenslicht zag. Boiten: “Ik heb de verantwoordelijkheid teruggelegd bij de ledenraad zelf.” Hij is er trots op dat leden van de ledenraad zelf meer met voorstellen komen. Het beleidsplan is een voorbeeld daarvan: “Het beleidsplan wat er nu ligt, is te danken aan het feit dat er ledenraadsleden zijn geweest die zelf beleid wilden gaan maken. Er is geen bestuur geweest dat heeft gezegd: Moeten jullie niet eens een beleidsplan gaan maken?”

John Wisseborn, bestuurslid van het eerste uur en ondertussen oud-voorzitter van het bestuur, kan de geschetste ontwikkelingen beamen. Hij ziet dat de ledenraad ten tijde van zijn bestuursvoorzitterschap een bepaald zelfbewustzijn voor de dag heeft kunnen leggen. Baanbrekend beleid noemt hij de Verordening Onafhankelijkheid. Wisseborn kijkt met een goed gevoel terug op de totstandkoming daarvan binnen de ledenraad: “Niet eerder was de achterban zo verdeeld over het beleid op dit punt. De discussie was soms hard en de druk van buitenaf op de ledenraad was groot. De ledenraad heeft laten zien ondanks deze druk zijn eigen afweging te kunnen maken.”

Wisseborn stelt dat een krachtige ledenraad bijdraagt aan een sterk bestuur: “Een ledenraad moet niet alles zelf willen bedenken, maar vooral het bestuur daarvoor gebruiken en prikkelen.”

Toekomst

Boiten denkt dat de voorzitter van de toekomst twee taken heeft die beiden met name zien op verbinding. Hij denkt dat er nog een slag te maken is in de communicatie tussen het bestuur en de ledenraad en de informatieachterstand die de ledenraad heeft ten opzichte van het bestuur. De andere taak heeft te maken met verbinding met de leden. “Individuele leden moeten de ledenraad weten te vinden om iets ter tafel te brengen. En leden van de ledenraad moeten leren echt zelf verantwoording te nemen voor het beleid dat zij hebben gemaakt in de ledenraad. Daar zit nog groei in.” Hij voegt daaraan toe: “De ledenraad moet in de toekomst superkritisch blijven, ook of juist ten opzichte van zijn eigen functioneren.”

Boiten: “De ledenraad zal in de nabije toekomst voor belangrijke beleidskeuzes komen te staan en zal steeds meer toekomen aan zijn kerntaak: de bevordering van een goede beroepsuitoefening en in dat kielzog: een toekomstbestendig ambt.”

Notes

[1] Met dank aan F.H.M. Bazuin, A.Ch. Boiten, A. Buik, G.N.F. Jepma, M.W. de Ruijter en mr. J.M. Wisseborn.

[2] Het nieuwe art. 63 Gdw luidt als volgt: 1. De ledenraad bestaat uit vijftien leden. De gekozen leden vormen een afspiegeling van de binnen de beroepsgroep bestaande verhouding tussen gerechtsdeurwaarders en toegevoegd gerechtsdeurwaarders of kandidaat-gerechtsdeurwaarders. Ieder lid heeft een plaatsvervanger. 2. De gewone leden en hun plaatsvervangers worden door de algemene ledenvergadering gekozen voor een termijn van drie jaren en zij zijn herkiesbaar.

[3] Van Wijk/Konijnenbelt & Van Male, Hoofdstukken van bestuursrecht, Den Haag: Elsevier 2008, p. 41.

[4] Kamerstukken II 1998/99, 22775, 14, p. 42.

[5] Art. 66 Gdw.

[6] Art. 76 Gdw.

[7] Art. 67 lid 1 Gdw.

[8] Art. 60 Gdw.

[9] Art. 64 Gdw.

[10] Art. 65 Gdw.

[11] Art. 68 Gdw.

[12] Art. 67 lid 2 Gdw.

[13] Art. 57 lid 1 Gdw.

[14] Kamerstukken II 2014/15, 34047, 3, p. 12.

[15] Commissie Hervorming Ledenraad, notitie, 308M0623, 23 juni 2016.

[16] Noblesse Oblige. Commissie evaluatie Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders, 2009, p. 9.

[17] Noblesse Oblige. Commissie evaluatie Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders, 2009, p. 22

[18] Noblesse Oblige. Commissie evaluatie Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders, 2009, p. 14.

[19] de Gerechtsdeurwaarder 2016, nr. 3.

[20] Commissie Positie en Taak Presidium, notitie ten behoeve van de ledenraad, 321M0620, 20 juni 2013.

Onderwerpen

Download citeerwijze bij dit artikel

Auteursinformatie

STAB OGR Updates

AR Updates

Is ter zake sprake van een geschil over rechtsmacht als bedoeld in artikel 525 lid 1 aanhef onder 1 Sv?

SR Updates

Kon het hof bij de strafoplegging rekening houden met onjuiste belastingaangiften die niet aan de verdachte ten laste zijn gelegd?

Zijn ’s hofs vaststellingen over de oorzaak van de brand toereikend om de schuld van de verdachte op te gronden?

Kon het hof in strafverzwarende zin acht slaan op het Uittreksel Justitiële Documentatie?