Samenvatting

Het Melk en Water-arrest is gewezen naar aanleiding van een relatief klein strafrechtelijk vergrijp, maar is groot in zijn betekenis. Het staat bij elke (strafrecht)jurist bekend als een ‘doorbraak’ op het terrein van het schuldbeginsel en als het arrest waarin de buitenwettelijke strafuitsluitingsgrond afwezigheid van alle schuld ontstond. Tegelijk roept het arrest ruim honderd jaar later nog vragen op, ondanks regelmatige aandacht voor dit arrest in de literatuur. Ik noem enkele vragen. Waarom moest er een arrest van de Hoge Raad aan te pas komen om het schuldbeginsel – dat toch ook reeds voor 1916 als fundamenteel uitgangspunt van het strafrecht te gelden had – in het materiële strafrecht te effectueren? Had Modderman niet reeds bepaald dat schuld een onmisbaar element van strafbaarheid vormde (ook bij overtredingen)? Waarom gebeurde deze erkenning of explicitering van het schuldbeginsel juist bij het Melk en Water-arrest, en niet al bij een eerdere gelegenheid na invoering van het Wetboek van Strafrecht in 1886? Hoe verhoudt zich de buitenwettelijke uitbreiding van het stelsel van strafuitsluitingsgronden zich tot de ‘geslotenheid’ die de wetgever voor ogen had bij dit stelsel?