Om oneerlijke gedragingen van grote online platforms te beteugelen en de betwistbaarheid op digitale markten te vergroten, heeft de Europese Commissie de Wet inzake digitale markten (DMA) voorgesteld.
In dit artikel onderzoeken we in hoeverre het wetsvoorstel bescherming biedt aan zowel zakelijke gebruikers als eindgebruikers van grote online platforms. Hoewel het lijkt alsof de belangen van eindgebruikers minder aandacht krijgen in het voorstel, stellen we vast dat zij zowel direct als indirect baat hebben bij de bepalingen. Desalniettemin stellen we ook vast dat het voorstel een kans heeft laten liggen om eindgebruikers verder te beschermen.

Deze bijdrage beargumenteert dat de bepalingen uit de voorgestelde Digital Markets Act over het gebruik van data striktere eisen moeten stellen aan poortwachters met het oog op andere wetgeving die parallel van toepassing is. Zonder een aanscherping van deze bepalingen is het risico dat het doel van de Digital Markets Act om te zorgen voor betwistbare en eerlijke markten niet bereikt wordt en poortwachters alsnog niet aan strengere eisen onderworpen zijn in verhouding met andere wetgeving, en met name de Algemene verordening gegevensbescherming en de voorgestelde Data Governance Act, die parallel op hen en/of andere marktspelers van toepassing zijn.

In dit artikel hebben wij betoogd dat het DMA-voorstel van de Commissie te veelomvattend en te rigide is. Dit zal waarschijnlijk resulteren in hoge kosten in verband met type I-fouten. Wij geloven echter dat deze tekortkoming met een paar gerichte wijzigingen kan worden verholpen. Met name moet in de DMA-aanwijzingscriteria afhankelijkheid als kernvoorwaarde worden vermeld en moet multi-homing als kwalitatief criterium worden toegevoegd. Bovendien dienen de verplichtingen meer op maat worden toegepast met een afzonderlijke zwarte en grijze lijst, zoals oorspronkelijk de bedoeling was. Met deze wijzigingen zijn wij ervan overtuigd dat de DMA een waardevolle bijdrage zal leveren aan het mededingingsbeleid en een einde zal maken aan een periode van structurele onderhandhaving.

Deze bijdrage beschouwt de DMA op twee economische aspecten: het gebruik van interventiedrempels en het ex ante reguleren van aangewezen gedragingen. Vanuit economisch perspectief zijn er twee zorgen in de vormgeving van de DMA: het voornaamste interventiecriterium (bedrijfsomvang) is een slechte voorspeller van mededingingsproblematiek en het is bij de aangewezen gedragingen vaak zonder effectenanalyse niet mogelijk om vast te stellen dat de gedragingen daadwerkelijk schadelijk zijn voor de mededinging en de gebruikers. Ter uitweiding beschrijven we in deze context, naast de schadetheorieën, ook de theorieën van waardecreatie van drie prominente verboden gedragingen: het combineren van persoonsgegevens, zelfbevoordeling en koppelverkoop.

Digitale ondernemingen leveren wereldwijd producten en diensten en concurrentie in deze markten vertoont wereldwijd vergelijkbare problemen. Zodoende wordt er in verschillende rechtsordes een debat gevoerd over de inzet van het mededingingsrecht en de eventuele noodzaak van sectorale regelgeving in digitale markten. Deze bijdrage vergelijkt hoe het mededingingsrecht wordt ingezet in de EU en de VS in digitale markten en welke regelgeving hier bestaat of is voorgesteld. De vergelijking richt zich op de overeenkomsten en verschillen in de mogelijke aanpak van dezelfde mondiale bedrijven. Uit deze vergelijking wordt geconcludeerd dat de voorgestelde ingrepen in beide rechtsordes verschillend doch complementair zijn.

In dit artikel wordt nader ingegaan op de ‘digitale’ mededingingsvoorstellen van het Verenigd Koninkrijk, die een nieuwe ex-anteregeling zullen invoeren ter aanvulling op de traditionele handhaving van het mededingingsrecht, en worden enkele verschillen met het DMA-voorstel van de EU belicht.

Op 18 januari 2021 heeft de Duitse wetgever een wijziging van de Duitse mededingingswet (GWB) goedgekeurd, die een aantal wetswijzigingen bevat die de mededinging moeten beschermen in tijden van digitalisering. De belangrijkste vernieuwing is het mededingingsinstrument dat in artikel 19a GWB is vervat. Hiermee krijgt het Bundeskartellamt, de Duitse mededingingsautoriteit, nieuwe bevoegdheden wanneer het grote digitale platforms aanpakt. Het nieuwe instrument wijkt qua inhoud en procedure af van het traditionele mededingingsrecht en benadert de rol van een reguleringsinstrument dat op de digitale platformindustrie is gericht.