Bezien wordt wat het Clearing House voor Wetsevaluatie (CHW) heeft opgeleverd en of, en zo ja, hoe een CHW moet worden verankerd in het wetgevingskwaliteitsbeleid. De opbrengst is meer kennis: een empirisch onderbouwd schema van factoren die invloed kunnen hebben op de naleving en doelbereiking van wetten. Een meta-evaluatie leverde onder andere op dat wetten heel behoorlijk hun doel bereiken, dat er een sterk verband is tussen bekendheid, naleving en doelbereiking, en dat consultatie en gebruik van toezichts- en handhavingsbevoegdheden bijdragen aan naleving en doelbereiking. Een institutionele inbedding van kwaliteitszorg is nodig als tegenwicht tegen de druk zo snel mogelijk wetgeving te produceren tegen de laagste kosten. Voortdurende aanvulling van kennis en inzicht in het proces van wetgeving kan via het IAK worden georganiseerd, bij voorkeur aan de hand van thematisch onderzoek.

Impact assessments van voorgenomen Europese regelgeving staan al een tijdje in de belangstelling van beleidsmakers en onderzoekers. Dit is ook steeds meer het geval voor Europese ex-postwetsevaluaties, die door de Europese Commissie gezien worden als het sluitstuk van de ‘regelgevingcyclus’ in de Europese Unie. Dit artikel gaat in op de dekkingsgraad en kwaliteit van deze twee typen evaluaties en op de mate waarin zij momenteel op elkaar aansluiten, als noodzakelijke voorwaarden voor een geloofwaardige evidence-based regelgevingcyclus.

In hoeverre is de toegenomen aandacht voor ex-ante-evaluatie, zowel in beleidskringen als in publicaties, terug te zien in de evaluatiepraktijk? Op basis van de uitkomsten van een recente door het WODC verrichte metastudie gaan we in deze bijdrage in op aard en omvang van 306 in de periode 2005-2011 voor de rijksoverheid verrichte ex-anteanalyses. Daarbij besteden we ook aandacht aan hun voorspellingskracht. We onderscheiden acht typen ex-anteanalyses. Combinaties van studietypen, kosten-batenanalyses en verkennende ( quickscan) studies komen het meest voor. Van de bestudeerde analyses was 15% gevolgd door een latere evaluatie (ex durante of ex post). Redenen waarom latere evaluaties ontbreken, zijn dat het ex ante onderzochte beleid inmiddels van de baan is, of nog in de ontwerpfase verkeert. In sommige gevallen was het waarschijnlijk nog te vroeg voor evaluatie. Lang niet alle latere evaluaties sluiten aan op het ex-anteonderzoek. Wanneer dat wel het geval is, worden voorspellingen soms wel, soms deels en soms niet bevestigd. Aan het belang van zowel ex-ante- als ex-postonderzoek doen deze observaties niet af; bevindingen uit ex-postevaluaties over wat in het verleden of elders gewerkt heeft, zijn een onmisbare bron van kennis voor toekomstig ex-anteonderzoek en daarmee voor beleid en wetgeving.

Het verhaal van het staatsrecht over wat wetten zijn en doen, sluit niet meer aan bij de kennis van burgers over de wet. Naast een formeel en een materieel wetsbegrip is het daarom tijd voor een verhalend wetsbegrip dat aansluit bij de verhalen die in de cultuur de ronde doen over de wet. Daarbij kan worden aangesloten bij Diderot die tijdens de Franse Verlichting op een verhalende manier de betekenis van wetten voor het leven onderzocht en zo met een actieve opvatting van burgerschap een tegenwicht verschafte tegen de theoretische leerstellingen van Montesquieu en Rousseau waar het Nederlandse staatsrechtelijke wetsbegrip sterk door beïnvloed is.

Het verhaal van het staatsrecht over wat wetten zijn en doen, sluit niet meer aan bij de kennis van burgers over de wet. Naast een formeel en een materieel wetsbegrip is het daarom tijd voor een verhalend wetsbegrip dat aansluit bij de verhalen die in de cultuur de ronde doen over de wet. Daarbij kan worden aangesloten bij Diderot die tijdens de Franse Verlichting op een verhalende manier de betekenis van wetten voor het leven onderzocht en zo met een actieve opvatting van burgerschap een tegenwicht verschafte tegen de theoretische leerstellingen van Montesquieu en Rousseau waar het Nederlandse staatsrechtelijke wetsbegrip sterk door beïnvloed is.