In deze bijdrage worden enkele alternatieve handhavingsinstrumenten geanalyseerd zoals zij gebruikt worden door de Nederlandse Autoriteit Consument en Markt (ACM), de Britse Competition and Markets Authority (CMA) en de Franse Autorité de la Concurrence (de Autorité). Echter, hierbij ligt de focus niet op de individuele, juridische analyse van ieder handhavingsinstrument, maar op de relatie tussen handhavingsinstrumenten, onderliggende strategie, en toezichthouder. Het uiteindelijke doel van deze bijdrage is om te illustreren wat de gevolgen kunnen zijn van een brede toepassing van alternatieve handhavingsinstrumenten vanuit het perspectief van toezicht. Hierbij zullen er, met name in de concluderende paragrafen, conclusies worden getrokken die bruikbaar zijn voor het toepassen van alternatieve handhaving buiten het mededingingstoezicht.

Voor beleggingsaanbiedingen aan particulieren die buiten toezicht vallen, geldt sinds 2012 een verplichte vrijstellingsvermelding in een vast formaat. In een gerandomiseerd experiment tonen we aan dat afwezigheid van de melding ‘Let op! U belegt buiten AFM-toezicht. Geen vergunning- en prospectusplicht voor deze activiteit’ leidt tot een hogere investeringsintentie (het effect op het daadwerkelijke gedrag is niet gemeten), vooral bij vermogende respondenten die de melding niet kennen (58 procent van de populatie). Dit lijkt in lijn met een doel van de waarschuwing, namelijk consumenten beschermen door ze te wijzen op hun grotere eigen verantwoordelijkheid bij deze producten. Met dit gerandomiseerde experiment laten we zien dat het nuttig en uitvoerbaar is voor toezichthouders om hun interventies te testen op effectiviteit.

Dit artikel analyseert de betrokkenheid van internationale netwerken en agentschappen bij de implementatie van Europese regelgeving op nationaal niveau. Aan de hand van een synthese van eerder onderzoek concluderen wij dat dit soort internationale samenwerking alleen succesvol is als er sprake is van wederzijdse afhankelijkheid tussen landen, en er een informele samenwerkingscultuur heerst. Omdat oorzaken van implementatieproblematiek nooit hetzelfde zullen zijn in alle EU-lidstaten, doen Europese netwerken en agentschappen er verstandig aan niet te gedetailleerd te willen sturen, maar rekening te blijven houden met het belang van culturele verschillen tussen de verschillende lidstaten van de EU.

In dit conceptuele artikel wordt doelverschuiving binnen toezichthoudende organisaties verkend. Onderscheid wordt gemaakt in drie types doelverschuiving, te weten doelverplaatsing, doelversmalling en doelverbreding. Indicaties voor het optreden van elk van deze types binnen toezichthoudende organisaties worden beschreven. Geconcludeerd wordt dat doelverschuiving de doeltreffendheid van toezicht ongemerkt aanzienlijk negatief kan beïnvloeden.