De Autoriteit Financiële Markten heeft een werkwijze ontwikkeld voor de selectie van informele interventie­instrumenten. Deze werkwijze bestaat uit een gefaciliteerde sessie, software, een vragenlijst en een catalogus van instrumenten. Door al deze materialen vrij beschikbaar te maken en te delen met andere toezichthouders, willen wij een uitwisseling van methoden op gang brengen waarvan alle toezichthouders kunnen profiteren.

Verantwoording afleggen over de kwaliteit van publieke dienstverlening is een belangrijke publieke waarde. Verantwoording gebeurt in verschillende verantwoordingsrelaties en op verschillende manieren. Verantwoordingsinformatie komt vaak in de vorm van cijfers, maar steeds meer publieke organisaties experimenteren met andere vormen van verantwoorden. Narratief verantwoorden, via verhalen of verhalende praktijken, is een belangrijke vorm van anders verantwoorden. In dit essay verkennen we, op basis van literatuur, wat narratief verantwoorden is, hoe het werkt en plaats kan vinden op verschillende niveaus, en wat het betekent voor toezicht.

Toezicht dat zich puur richt op naleving van regels is niet goed uitvoerbaar, niet wenselijk en sluit niet aan bij inzichten uit de gedragswetenschappen. Nalevingstoezicht is niet altijd effectief omdat de maatschappelijke waarden die het toezicht dient te beschermen uit beeld raken en de interventies niet noodzakelijkerwijs aansluiten op de problemen, waardoor die onopgelost blijven.Het is onder meer nodig te spreken over probleemoplossend toezicht, de gangbare definitie van toezicht specifieker te maken en een maatschappelijke rolopvatting te entameren. Aan de hand van een praktijkvoorbeeld geven we aan hoe probleemoplossend toezicht eruit kan zien, wat een inspecteur moet kunnen, en wat een toezichthouder zou moeten organiseren om hiervan de gangbare werkwijze te maken.

In het bestuursrechtelijke handhavingsrecht kennen wij formeel geen bewijsrecht, maar het is er in de praktijk wel. Een belangrijk onderdeel van dit bewijsrecht zijn de twee verschillende bewijsmaatstaven. Ten eerste de bewijsmaatstaf bij bestraffende sancties. Deze maatstaf houdt in dat de overheid de overtreding moet bewijzen. Dat wil zeggen, het moet buiten redelijke twijfel komen vast te staan dat er een overtreding is. Dat betekent dat ‘[i]ngeval van twijfel’ aan de betrokkene ‘het voordeel van de twijfel [dient] te worden gegund’. Ten tweede de bewijsmaatstaf bij herstellende sancties. Die maatstaf houdt in dat de overheid een feit ‘aannemelijk’ moet maken. Wat deze tweede maatstaf inhoudt, is wat onduidelijk. In deze notenkraker sta ik stil bij een ogenschijnlijk weinig interessante uitspraak van de rechtbank Zeeland-West-Brabant die wel treffend het verschil tussen de bewijsmaatstaven illustreert en een haakje geeft om eens langer stil te staan bij wat wij nu onder ‘aannemelijk maken’ moeten verstaan.

In dit essay bespreken wij het belang van reputatie in het toezicht. Wij stellen dat reputatiemanagement niet slechts gaat om het beïnvloeden van de beeldvorming over de eigen organisatie, maar essentieel is voor de effectiviteit en legitimiteit van toezichthouders. Allereerst bespreken we Daniel Carpenter’s (2010) theorie over de rol van reputatie in het toezicht. Daarna laten we zien dat deze theorie bij uitstek geschikt is om het toezicht van nu te begrijpen. Ten slotte richten we ons op het wetenschappelijk onderzoek naar de rol van reputatie in de toezichtpraktijk, dat laat zien wat een goede reputatie oplevert voor toezichthouders en hoe toezichthouders trachten een goede reputatie te cultiveren.

In de serie ‘in gesprek met een pas gepromoveerde onderzoeker’ geven we aandacht aan promotieonderzoeken die voor toezichthouders relevant zijn. Hiervoor interviewen we als redactie van het Tijdschrift voor Toezicht (recent) gepromoveerde onderzoekers over hun onderzoek en de betekenis ervan voor het toezicht.In dit interview spraken Anna Merz en Pieter Welp, redacteuren van het Tijdschrift voor Toezicht, met Kees Huizinga die begin 2023 promoveerde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam op zijn onderzoek naar doelverschuiving in toezicht. Kees werkt als coördinerend/specialistisch inspecteur bij de Inspectie Leefomgeving en Transport.

Het witwasdossier is geen rustig bezit; niet voor financiële en andere instellingen en ook niet voor de verschillende toezichthouders. De decennialange worsteling bij instellingen tussen compliance en commercie lijkt nog altijd geen goed werkende balans te hebben opgeleverd en de vooruitzichten zijn allesbehalve positief. In dit artikel wordt uiteengezet dat aan Customer Due Diligence twee verschillende onderzoeksmethodieken ten grondslag kunnen liggen, die lijnrecht tegenover elkaar staan en verschillende resultaten opleveren. Daarnaast belemmeren ook andere factoren een professionele aanpak van de witwasproblematiek. Het wordt tijd voor een professionalisering van CDD.

Persoonsgerichte dienstverlening aan mensen in een kwetsbare positie schiet vaak tekort omdat die onvoldoende oog heeft voor hun totale functioneren. Het dienstverleningsaanbod is veelal sectorspecifiek, evenals het toezicht daarop. Het gebruikelijke sectorspecifieke nalevingstoezicht lijkt ontoereikend om de dienstverlening aan kwetsbare mensen dat gepaard gaat met onzekerheid en complexiteit te verbeteren. Dit vraagt om innovatieve, reflexieve vormen van toezicht dat lerend van aard is. We presenteren het denkkader en de uitdagingen voor de ontwikkeling van reflexief toezicht dat interactief is en gericht op hogere-orde-leren. Reflexief toezicht beoogt geen complete vervanging van het nalevingstoezicht.

Hoe kun je risicogestuurd en efficiënt toezicht houden? Hoe kun je (extra) focussen op de gebieden die de meeste aandacht verdienen en waar de risico’s voor de markt het grootst zijn? Risicogestuurd en efficiënt toezicht houden vraagt om het maken van keuzes en de opstelling van een duidelijke strategie. Dit artikel geeft een interessant kijkje in de keuken hoe het team van het Prospectustoezicht van de Autoriteit Financiële Markten dat doet, met invalshoeken, specifieke voorbeelden van situaties waar dit is toegepast en key takeaways die interessant zijn voor andere toezichthouders.