Het van toepassing zijn van de wettelijke vereffeningsprocedure heeft tot gevolg dat de schuldeisers van de nalatenschap ten aanzien van het verhaal op de goederen van de nalatenschap voorrang genieten boven de overige schuldeisers van een erfgenaam (art. 4:224 BW). In deze bijdrage komt de vraag aan de orde of de wettelijke vereffening – omgekeerd – ook tot gevolg heeft dat de overige schuldeisers van een erfgenaam met voorrang verhaal kunnen nemen op het overige vermogen van deze laatste. Er wordt aandacht besteed aan de oude regeling van de boedelafscheiding (art. 1153 (oud) BW) en uiteindelijk wordt (voorzichtig) geconcludeerd dat deze vraag ontkennend moet worden beantwoord. De auteur wijst erop dat dit resultaat onwenselijk is, en bepleit (overigens in navolging van hetgeen de minister van Justitie bij de behandeling van het erfrecht in 1962 bepleitte) een wettelijke regeling op dit punt.

De Rechtbank Rotterdam wees op 3 september 2008 (LJN BG0764) een vonnis over onder meer het toepasselijke recht op de afwikkeling van een nalatenschap. Zeker wanneer, zoals in deze zaak, de laatste gewone verblijfplaats van de erflater buiten Nederland was gelegen, is nog onduidelijk hoe hiermee naar het Nederlands internationaal erfrecht moet worden omgegaan.Terecht zoekt de rechtbank in eerste instantie aansluiting bij de regels van internationaal privaatrecht van het land van erflaters (buitenlandse) laatste gewone verblijfplaats. Vervolgens corrigeert de rechtbank het verwijzingsresultaat echter met een beroep op de doelmatigheid van de afwikkelingsprocedure. De uitspraak van de rechtbank wordt in deze bijdrage kritisch besproken. De toegepaste correctie doet in de ogen van de auteur namelijk afbreuk aan de toch al niet gemakkelijke hanteerbaarheid van de Nederlandse regels van internationaal afwikkelingsrecht.

De wilsrechten van de artikelen 4:19 tot en met 4:22 BW worden in vele uiterste wilsbeschikkingen uitgesloten. Er zijn echter ook modellen in omloop waarbij men onderscheid maakt tussen uitsluiting van de wilsrechten van artikel 4:19 en 4:20 BW enerzijds en die van artikel 4:21 en 4:22 BW anderzijds. Een verkeerde keuze bij de opstelling van het testament kan catastrofale gevolgen hebben, zoals blijkt uit het hier te bespreken vonnis.

Naar aanleiding van (fiscale) uitspraken van Rb. Haarlem 29 januari 2009, LJN BH1793, en Hof Arnhem 14 mei 2008, LJN BH2376, worden enkele beschouwingen gewijd aan de vraag hoe men de ondersteuning van zijn ouders door middel van het ter beschikking stellen van woonruimte kan kwalificeren: als schenking of als de voldoening aan een natuurlijke verbintenis. In deze bijdrage ligt de focus op de civielrechtelijke kwalificatie van deze bijzondere vormen om de ouders te ondersteunen: in de zaak van Rechtbank Haarlem de overdracht door de zoon van zijn helft van het appartement waarin zijn moeder woont; in de zaak van Hof Arnhem het laten wonen van de ouders tegen een zeer lage huurprijs in het huis van de zoon.

De boedelbeschrijving is een rechtsfiguur die in de boedelpraktijk vaak voorkomt. De verplichting tot het opstellen van een boedelbeschrijving vloeit voort uit de wet of uit een bevel door de kantonrechter. In deze bijdrage wordt de rechtsfiguur boedelbeschrijving uitvoerig beschreven, waarbij onder meer wordt ingegaan op de voorgeschreven inhoud en vorm van de beschrijving. De conclusie is dat de boedelbeschrijving een belangrijk middel is om bij de afwikkeling van een nalatenschap de omvang en samenstelling van het te verdelen vermogen te bepalen.

Besproken wordt de uitleg die Hof Den Haag 23 december 2008, LJN BG 8148, aan het begrip ‘ziekte’ in artikel 4:953 lid 1 (oud) BW heeft gegeven. Deze bepaling is teruggekeerd in artikel 4:59 lid 1 BW, zodat het arrest ook van betekenis is voor het huidige erfrecht. Naar aanleiding daarvan worden ook de vernietiging van een uit dien hoofde vernietigbare uiterste wilsbeschikking naar huidig erfrecht en de uitleggingsperikelen die daarmee verbonden kunnen zijn, behandeld.

De auteur bespreekt naar aanleiding van een nota van de staatssecretaris van Financiën De Jager van 24 oktober 2008 de stand van zaken met betrekking tot het voorbereiden van het wetsvoorstel ‘Schenk- en erfbelasting’, waarmee modernisering van de huidige Successiewet 1956 beoogd wordt. Hij doet dit aan de hand van de ‘schijf van vijf’ der estate planning (huwelijkse voorwaarden, schenking, testament, pensioen en levensverzekering, internationaal). Hij betrekt daarbij ook de input die het publiek heeft gegeven via een speciaal daarvoor in het leven geroepen website.

De overdracht van een onverdeeld aandeel in een tot een nalatenschap of een huwelijksgemeenschap behorend goed lijkt onmogelijk door het bepaalde in artikel 3:190 BW. In de praktijk valt dit echter mee, gezien de in de rechtspraak aangenomen uitzonderingen. Het wordt steeds moeilijker de vraag te beantwoorden welke reikwijdte artikel 3:190 BW nog heeft.