In deze bijdrage bespreekt de auteur de mogelijkheden die het erfrecht biedt om in het kader van een bedrijfsopvolging via het testament van de ondernemer de legitieme portie van de niet-bedrijfsopvolgers in termijnen te voldoen. Dit betreft met name artikel 4:74 BW, het legaat in termijnen aan de legitimaris ter waarborging van de continuïteit van de onderneming, en de algemene erfrechtelijke betalingsregeling van artikel 4:5 BW. De auteur gaat daarbij ook in op de vraag in hoeverre de juridische structurering van de onderneming van invloed is op de toepasselijkheid van de bedoelde erfrechtelijke faciliteiten.

Deze bijdrage beziet of de wetgever effectief toezicht door de rechter tijdens de vereffening mogelijk maakt, en gaat verder in op de vraag hoe de rechter uitvoering aan dit toezicht geeft en in hoeverre daarbij voor de verdelingsrechter een rol is weggelegd.

De auteur betoogt dat in het versterferfrecht de formulering van de plaatsvervulling allerlei vragen oproept; datzelfde geldt bij de ‘aanwas’ ten behoeve van andere erfgenamen bij versterf (als een erfgenaam bijvoorbeeld onwaardig is of zijn erfrecht vervallen wordt verklaard). De auteur poogt aan de hand van de termen verticale en horizontale doorschuiving de werking van de wettelijke regelingen te verduidelijken en geeft een proeve van een nieuwe wettekst.

Wat is de positie van een hoofdgerechtigde of verwachter als deze te maken krijgt met schulden? Besproken wordt het verschil tussen zuivere en beneficiaire aanvaarding en tussen het al dan niet toepasselijk zijn van artikel 3:222 BW.

In deze bijdrage besteedt de schrijver aandacht aan de vraag wie bevoegd is ten behoeve van de gemeenschap van nalatenschap te procederen. Daarbij constateert hij dat het in de praktijk regelmatig voorkomt dat (de advocaat van) een erfgenaam zich niet realiseert dat het gaat om een (rechts)vordering van de gemeenschap en er ten onrechte van uitgaat dat hij namens de erfgenaam privé dient te procederen. Bij de beantwoording van de vraag dient een aantal onderscheidingen te worden gemaakt. Allereerst of het gaat om een vordering op een derde of op een erfgenaam/deelgenoot. En ook of er eventueel een met het beheer van de vordering belaste erfrechtelijke functionaris in functie is.

Het komt regelmatig voor dat in een testament een legaat staat opgenomen. In dit artikel onderzoeken de auteurs wat de rechten en plichten zijn van de erfgenaam die met een legaat is belast en met welke ‘valkuilen’ de erfgenaam rekening moet houden. Speciale aandacht wordt daarbij besteed aan de positie van de legitimaris-erfgenaam en aan het (keuze)legaat tegen inbreng (van waarde). Pas wanneer duidelijkheid bestaat over wat de status is van het legaat bij de afwikkeling van een nalatenschap kan weloverwogen een keuze worden gemaakt tussen het al dan niet (beneficiair) aanvaarden van de nalatenschap, dan wel het verwerpen van de nalatenschap (al dan niet onder het doen van een beroep op de legitieme portie).

Twee kinderen die begunstigden zijn van de levensverzekering van hun overleden vader procederen tegen zijn partner, die enig erfgenaam is en aanspraak maakt op de uitkering. De Hoge Raad oordeelt dat op grond van redelijkheid en billijkheid de rechtsgevolgen aan de begunstiging moeten worden onthouden. De partner krijgt het geld.

Minderjarigen die de leeftijd van 16 jaar hebben bereikt, kunnen uiterste wilsbeschikkingen maken. Uit cijfers verstrekt door de KNB blijkt dat op jaarbasis gemiddeld enkele tientallen testamenten door minderjarigen worden opgesteld. Dat was onder het oude erfrecht al zo. Indien een minderjarige testeert, mag hij op grond van artikel 4:58 BW geen uiterste wilsbeschikking maken ten voordele van zijn leermeester, met wie hij tezamen woont. In de literatuur wordt gesteld dat artikel 4:58 BW thans vrijwel achterhaald is en nauwelijks nog betekenis heeft. Ondanks het feit dat de resultaten van een door mij verricht praktijkonderzoek anders laten zien dan de heersende opvatting in de literatuur, ben ik het met deze stelling eens. Naar mijn mening is er voldoende reden om te stellen dat artikel 4:58 BW thans niet meer in een maatschappelijke behoefte voorziet. Daarnaast is er de bijstand van een notaris bij het opstellen van uiterste wilsbeschikkingen om ongewenste beïnvloeding van de testateur te voorkomen.

Het Belgische erfrecht is per 1 september 2018 gewijzigd. Deze bijdrage gaat in op de belangrijkste veranderingen: de erfrechtelijke reserve, de inbreng van giften en de erfovereenkomsten.

In het intestaaterfrecht van Engeland en Wales heeft de langstlevende echtgenoot een sterke positie. Ook biedt het erfrecht er bescherming aan een gespecificeerde groep nabestaanden indien zij onvoldoende beschermd achterblijven op grond van intestaaterfrecht of testament. De Inheritance Act 1975 verschaft de rechter namelijk een discretionaire bevoegdheid om voorzieningen te treffen indien geen reasonable financial provision voor deze personen aanwezig is. Deze discretionaire benadering is flexibeler dan de Nederlandse legitieme portie, maar de rechtszekerheid vereist wel dat rechters aangeven welke factoren voor hen van doorslaggevend belang waren om tot een bepaald oordeel te komen.

Op 12 december 2017 werd de Handleiding erfrechtprocedures kantonrechter vastgesteld. De handleiding vervangt de versie uit 2008. In deze bijdrage wordt de nieuwe handleiding besproken. Naast de doelstelling en opzet van de handleiding worden de algemene opmerkingen uit de handleiding besproken. De belangrijkste inhoudelijke wijzigingen ten opzichte van de vorige versie komen aan de orde.

Rentetermijnen die vervallen na overlijden van een schuldenaar wiens nalatenschap wordt vereffend conform afdeling 4.6.3 BW leveren in de praktijk onduidelijkheid op. Deze bijdrage vergelijkt twee op dit punt relevante rechterlijke uitspraken, om vervolgens de behandeling van rentetermijnen in faillissement voor het voetlicht te brengen. Daarna wordt beargumenteerd waarom die behandeling ook in vereffening dient te worden gevolgd en wordt geanalyseerd wat daarvan de praktische gevolgen zijn. Daarbij wordt aandacht besteed aan aansprakelijkheid en verhaalsaansprakelijkheid en wat de relevantie is van een eventueel negatief saldo en het onderscheid tussen de zware en lichte vereffening.

Een erflater kan om strijd te voorkomen over de verdeling van de nalatenschap, met name over ogenschijnlijk waardeloze spullen, loting voorschrijven in zijn testament.