Those people in charge of rule creation, implementation or dispute settlement are often imagined to work with – or relate in some way to – the state. The state is often imagined to encompass full authority on law and governance over the people living in a specific space-time dimension. However, in everyday life, practices that intrinsically connect to the creation of ‘the state’ are not necessarily connected to those actors or institutions representing it, nor do they necessarily help to create or maintain the state’s positive image. In this dissertation I ethnographically study the everyday practices of law and governance in rural Uganda by using a relational approach. I follow lower-level government servants, police officers and clan councils in their work and show how colloquial conceptions of tradition, modernity and (un)officialdom blur what constituted the state, (state-)law and legitimate authority. I use alcohol as a lens through which to study these governance practices as its ambiguous status in decision-making practices of clans opens up a window through which discussions on legitimate authority, governance and the state can be explored.

Digitaliseringsvraagstukken zijn voor de wetgever een zekere worsteling, omdat het vaak lastig is vooraf te overzien op welke wijze digitaliseringsaspecten moeten worden geadresseerd in wet- en regelgeving. De Afdeling advisering van de Raad van State heeft daarom, in aanvulling op haar algemene toetsingskader, een specifiek op digitalisering gericht toetsingskader gepresenteerd. Binnen de drie onderdelen van het kader – de beleidsanalytische, de juridische en de wetstechnische toets – wordt een aantal vraagpunten benoemd dat vanwege de digitaliseringsdimensie aandacht behoeft. Door aan te geven hoe zij zelf digitaliseringsaspecten weegt en toetst in haar advisering heeft de Afdeling een nieuwe impuls willen geven aan de discussie over wetgevingstoetsing in het digitale tijdperk. In dit artikel wordt het kader toegelicht en in de context van de bredere discussie rondom digitalisering en wetgeving geplaatst.

Sinds juli 2008 is de Franse Grondwet verrijkt met een nieuwe bepaling: artikel 34-1. Uit kracht hiervan worden de Assemblée nationale en de Sénat bevoegd verklaard om zogeheten résolutions aan te nemen. Voor de stemming in de Kamer in kwestie worden de ontwerpen van resoluties echter eerst bezien door de regering. Deze laatste heeft de bevoegdheid om resoluties die kunnen uitmonden in een vertrouwenskwestie of een bevel bevatten aan de regering niet-ontvankelijk te verklaren. In de bijdrage wordt ingegaan op deze parlementaire resoluties ex artikel 34-1 Franse Grondwet. Hoe kunnen zij staatsrechtelijk worden geduid en waarom zijn zij in 2008 grondwettelijk erkend?

De staatscommissie parlementair stelsel heeft eind 2018 voorgesteld de Eerste Kamer naast haar bestaande vetorecht een voorwaardelijk terugzendrecht toe te kennen. Als het aan de staatscommissie ligt, mag de Eerste Kamer voortaan wetsvoorstellen amenderen en vervolgens terugzenden naar de Tweede Kamer. De regering heeft het terugzendrecht inmiddels omarmd, maar het is nog altijd wachten op de indiening van een voorstel tot grondwetswijziging. In dit artikel wordt geanalyseerd hoe het terugzendrecht kan worden vormgegeven, welke keuzes hierbij moeten worden gemaakt, en hoe die zich verhouden tot de taak en verkiezingswijze van de Eerste Kamer.

In dit themanummer over de Eerste Kamer staat de rubriek ‘Legisprudentie’ stil bij een wetsfiguur die de Eerste Kamer het mes op de keel zet: verzamelwetgeving.

Het via een hogere regeling (een wet) wijzigen van een lagere regeling (een algemene maatregel van bestuur) wordt sinds 1993 uitdrukkelijk verboden in de Aanwijzingen voor de regelgeving. Toch wordt deze techniek heel af en toe toegepast. In deze bijdrage worden achtergronden en overtredingen van dit verbod belicht aan de hand van casuïstiek uit de afgelopen vier decennia. In het bijzonder wordt daarbij ingegaan op adviezen van de Raad van State, die zich niet kenmerken door consistentie. Aansluitend bij dit themanummer, is het vertrekpunt van deze bijdrage een hooggeleerd en hoogoplopend debat dat in 1987 over deze thematiek plaatsvond in de Eerste Kamer.

In de media duikt regelmatig het commentaar op dat de Eerste Kamer zich steeds politieker opstelt en steeds meer op de Tweede Kamer begint te lijken. Dit artikel beoogt te abstraheren van staatrechtelijke analyses van individuele politieke casus en de werkzaamheden van de Eerste Kamer in de voorbije twintig jaar meer cijfermatig en vanuit een vogelvluchtperspectief te bezien. In dat kader zijn tellingen gedaan op het niveau van Senatoren en fracties, van de Kamer en van de Kamercommissies. De gepresenteerde cijfers leveren niet bepaald het beeld op dat zich in deze periode ingrijpende wijzigingen hebben voorgedaan in de werkwijzen en opstelling van Senatoren. Het politieke handwerk laat zich echter moeilijk vatten in statistieken. Idealiter baseren onderzoeken naar een eventueel veranderende rol van de Eerste Kamer zich daarom op kwantitatief én kwalitatief onderzoek.

De academische vrijheid staat onder druk, mede door de wijze waarop onderwijs en onderzoek gefinancierd worden en wetenschappers ‘gemanaged’ worden. Door ontwikkelingen zoals het langdurig op tijdelijke contracten houden van jonge wetenschappers en toenemende nadruk op valorisatie en cocreatie van onderzoek slinkt de ruimte voor kritiek en voor ongebonden onderzoek. Ook in het onderwijs zien we dat er via toelatingsbeleid, accreditaties en onderwijsprogrammering steeds minder ruimte lijkt voor de eigen professionaliteit van wetenschappers. Bestaande gedragscodes lijken weinig houvast te bieden bij het beschermen van de academische vrijheid. Hierdoor rijst de vraag of het geen tijd wordt voor hardere wettelijke regels.

De verhouding tussen de Tweede en de Eerste Kamer is enigszins tweeslachtig: aan de ene kant hebben beide Kamers altijd van elkaar te onderscheiden taken vervuld, maar overlap van die taken is en blijft onvermijdelijk. Sinds 2010 biedt het uit artikel 51, eerste lid, van de Grondwet voortvloeiende politieke primaat van de Tweede Kamer steeds minder houvast voor een goede afbakening van de positie van beide Kamers: door de versplintering van het partijenlandschap vervult de Eerste Kamer steeds meer een politieke rol, die kan gaan bijten met haar taak als bewaker van wetgevingskwaliteit. In deze bijdrage komt aan de orde hoe de positie van de Eerste Kamer tegen die achtergrond kan worden geduid.

In its ruling in these prejudicial procedures, the EU Court of Justice clarifies the extent to which private employers are allowed to prohibit visual expressions of inter alia religious beliefs in the workplace. This contribution critically discusses the Court’s interpretation of the concepts of direct and indirect discrimination as well as its definition of the criteria that the employer must meet to objectively justify a difference of treatment of employees indirectly based on inter alia religion. Furthermore, it discusses the room that the Court allows in this respect for national provisions that protect freedom of religion.

This article takes issue with the tendency among political scientists and cultural critics to reduce the current rise of populism to resentment among certain groups in society. Instead, the article argues that particularly right-wing populist cultural criticism is derived from the Christian conceptual foundations of Western culture. Typical for these foundations has been the process of ‘diversification’ as defined by the American political philosopher Eric Voegelin (1901-1985). As such, ‘diversification’ is diametrically opposed to the so-called ‘immanentization of the eschaton’ characteristic of modern Gnosticism. Populism is to be understood as a counter-movement to this Gnostic tendency in politics.

In recent years, it has often been suggested that the CDA, and to a lesser extent the ChristenUnie (CU) and the Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP), are losing voters to right-wing populist parties. To examine this proposition, the article first looks at which ‘Christian voters’ would be inclined to vote for right-wing populist parties. Next, a comparison is made between the positions of Forum voor Democratie (FvD), the Partij voor de Vrijheid (PVV) and JA21 and Christian parties, with respect to issues that are important to Christian voters. An analysis of the various election programmes for the 2021 parliamentary elections shows that while there is overlap between Christian and right-wing populist parties when it comes to limits on religious freedom and moral issues, there also remain significant differences and shared positions are often underpinned by very different arguments.

The relative openness of the concept of public order is increasingly instrumentalised in legislation which affects religious minorities. This article argues that a permanent distinction must be made between social norms and public order, and that an appeal to social norms in the context of public order indicates a free, or ‘ad libitum’, use of constitutional law.

In 2020, the Belgian federal Government announced that it will recognize Buddhism as a non-confessional worldview. This recognition will give the Buddhists several privileges: the salaries and pensions of lama’s as well as of Buddhist consultants in prisons, hospitals and the army will be paid for by the state. In addition, state schools will be required to organize Buddhist education at parental request. From the perspective of equal treatment and within the current constitutional framework, the recognition of Buddhism can only be welcomed. But is this constitutional framework, which is amongst others indebted to the concordat between Napoleon and the Holy See (1801), still up to date? In 1983, the Dutch Government abolished this Napoleonic model of state financing and opted for a profound reform of the system. In this article, I will show why such a reform could also be useful and inspiring in the Belgian context.

The Netherlands has witnessed a strong process of secularization, the rapid decline of institutionalized Christianity, i.e. the churches. An important explanation for this process is educational expansion: the increase in the number of highly educated people in the Netherlands contributes to the decline of religion. Other instances of modernization, such as individualization, provide additional explanations for secularization. As modernization continues, secularization will do so too with consequences for the churches themselves, but also for related social and cultural structures in the area of, for example, the media or education, for the tolerance between religious and secular Dutch and for citizen participation.

In dit artikel beschrijven de auteurs hoe de positie van jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) in het strafrecht is geregeld. Er is wetgeving die de rechten van deze kwetsbare verdachten en gestraften vastlegt. Sinds een aantal jaar heeft de aandacht voor jongeren met LVB in de strafrechtelijke keten geleid tot een verbeterplan. Er is in de keten gewerkt aan bewustwording, signalering, communicatie en interventies. Toch is blijvende aandacht voor deze groep nodig.

Wat is de betekenis van het recht op onderwijs volgens het VN-verdrag Handicap? Dat komt aan bod in dit artikel. Vervolgens worden de ontwikkelingen rondom het inclusief onderwijs in Nederland besproken, met een focus op het primair en voortgezet onderwijs. Ten slotte gaat de auteur in op de vraag hoe deze ontwikkelingen zich verhouden tot het recht op onderwijs in het VN-verdrag Handicap.