Op verzoek van de politiek is twee jaar na inwerkingtreding van de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (Wvggz) de eerste wetsevaluatie uitgevoerd. In dit artikel ligt de focus op de Wet zorg en dwang. De auteur staat in het bijzonder stil bij de betekenis van de uitkomsten voor de rechtspositie van cliënten met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening. Het artikel wordt afgesloten met een blik vooruit: welke partijen zijn nu aan zet?

De conclusie van het eerste evaluatieonderzoek van de Wet verplichte meldcode is dat met de invoering van een meldcode de eerste stappen zijn gezet richting een ondersteuningsmodel voor professionals om signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling te herkennen en hen handvatten te bieden om sneller en adequater hulp te bieden.

In het voorjaar van 2019 verscheen het rapport van de tweede evaluatie van de Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. Bij de invoering van deze wet in 2004 was bij velen de gedachte dat het om een beperkte regeling ging die vooral regels stelde over de betrekkelijk overzichtelijke registratie en verstrekking van gegevens van donoren aan donorkinderen. Ruim vijftien jaar later is veel meer zicht ontstaan op het ingrijpende karakter van de materie die in de wet centraal staat en daarmee van de regeling zelf. In dit artikel worden de belangrijkste resultaten van de wetsevaluatie besproken en de reactie van de minister daarop.

De Wet zorg en dwang (Wzd) vervangt op 1 januari 2020 de Wet Bopz als het gaat om mensen met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking. Minister De Jonge (VWS) heeft op 5 juli 2019 na uitvoerig overleg met het veld in een Kamerbrief kenbaar gemaakt dat 2020 een overgangsjaar wordt voor de Wzd. In dit artikel wordt de stand van zaken en de actuele inhoud van de Wzd besproken.

Op 23 januari 2018 stemde de Eerste Kamer in met de Wet zorg en dwang. Deze wet zal de huidige Wet Bopz vervangen wat betreft onvrijwillige zorg aan en onvrijwillige opname van cliënten met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische problematiek. In deze bijdrage wijzen de auteurs een aantal onderdelen van de wet aan die naar hun mening, vooruitlopend op de (voorgenomen) inwerkingtreding in 2020, nog nadere duiding of uitleg behoeven.

Deze bijdrage gaat over gedwongen zorg aan mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening. De aanleiding hiervoor is de toekomstige Wet zorg en dwang, die de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) moet vervangen. Het beoogde doel van de nieuwe wet is het realiseren van een uniforme regeling voor het verlenen van zorg aan alle mensen met een psychogeriatrische aandoening of verstandelijke beperking, ook als zij niet instemmen met de zorgverlening en ongeacht de plaats waar zij verblijven. De vraag die in deze bijdrage centraal staat is of de wetgever haar grondwettelijke taak serieus neemt als het gaat om rechtsbescherming van cliënten met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening als zij te maken krijgen met gedwongen De Wet zorg en dwang is een wet met een zeer brede reikwijdte, waardoor inbreuken op artikel 11 Grondwet in veel meer situaties en ook bij vrijwillig opgenomen zorg cliënten mogelijk zijn dan onder het regime van de Wet bopz het geval was. Daar staat tegenover dat deze toepassingen wettelijk beschermd worden (stappenplan). Tegelijkertijd is volgens de auteur de rechtsbescherming daarmee erg dun. Bovendien zijn de verschillen met de toepassing van gedwongen zorg in andere sectoren groot. In het licht van artikel 11 Grondwet zijn deze verschillen volgens de auteur zelfs te groot.

Het wetsvoorstel zorg en dwang is na de start van de thematische wetsevaluatie gedwongen zorg toegevoegd aan de reikwijdte van het onderzoek. De empirische data en voor een deel ook de juridische data geven onvoldoende inzicht in de specifieke doelgroepen en het specifieke karakter van de sectoren verstandelijk gehandicaptenzorg en psychogeriatrie. De auteur onderschrijft de conclusies van de onderzoekers inhoudende dat de keuze voor twee wetten voor verplichte zorg minder vanzelfsprekend is geworden. De onderzoekers gaan helaas te weinig in op de redenen die ruim vijftien jaar geleden zijn genoemd om een aparte wet voor onvrijwillige zorg te maken. Deze redenen vormen anno 2015 geen rechtvaardiging meer voor twee aparte wetten.

Het wetsvoorstel Zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten, dat in de zomer van 2009 aan de Tweede Kamer werd aangeboden, heeft in 2012 belangrijke wijzigingen ondergaan. De auteurs wijzen behalve op de voordelen hiervan voor de rechtsbescherming van kwetsbare cliënten ook op een aantal nadelen. Zo worden het voorgestelde stappenplan, de omschrijving van onvrijwillige zorg en de regeling inzake vertegenwoordiging van wilsonbekwaamheid kritisch tegen het licht gehouden. Een vergelijking met het wetsvoorstel Verplichte GGz valt niet zonder meer positief uit voor het wetsvoorstel Zorg en dwang.

Onderzocht is hoe de inspectie omgaat met de bevoegdheid om tegen een beroepsbeoefenaar een klacht bij het tuchtcollege in te dienen. Klachten van de inspectie worden veel vaker gegrond verklaard dan tuchtklachten van burgers en het tuchtrecht heeft een specifieke rol ten opzichte van andere instrumenten die de inspectie kan inzetten. Het jaarlijkse aantal ingediende tuchtzaken door de inspectie fluctueert echter sterk en inspecteurs gebruiken niet dezelfde overwegingen bij het inzetten van het tuchtrecht. Een eenduidig(er) beleid, onderbouwing van de besluitvorming en een richtlijn van ten minste twintig tuchtklachten per jaar verdient aanbeveling.

If a patient is not satisfied with any aspects of health care, he or she can file a complaint. In the Netherlands, as in other countries, there are several ways for handling patients’ complaints. One of the possibilities is to lodge a complaint with the medical disciplinary board. In 1997, the Individual Health Care Professions Act came into force. The main goals of this Act are to promote the quality of professional practice and to protect patients against unprofessional health care professionals.In 2008 research was undertaken into the experiences of patients (or others acting on behalf of them) with the disciplinary procedure. A sample of both complainants and practitioners against whom a complaint was lodged were interviewed about their expectations and experiences. The main conclusion is that for several reasons both parties are dissatisfied with the current procedure. This paper provides an overview of the outcome of the interviews. In addition, some concrete proposals are made regarding the improvement of the current disciplinary procedure.