In dit redactioneel wordt het centrale onderwerp van dit themanummer toegelicht en wordt nader ingegaan op de bijdragen die in het nummer aan de orde komen.

In recent years, there has been a shift within animal ethics, in which animals are no longer seen purely as passive suffering subjects, but attention is also being paid to their role as agents. In this essay, we look at what that agency means and argue that in the Anthropocene animals are actually victimized in two ways: because their agency is literally curtailed by human actions and because at the knowledge level agency is taken away from them: we see them as victims even when they are not. In this text, we focus on zoo animals to illustrate how this works.

Een duidelijk voorbeeld van een beperking van de procedurele autonomie van de lidstaten vormt het Skanska-arrest van het Hof van Justitie, waarin het ruime ondernemingsbegrip dat wordt toegepast in het publieke mededingingsrecht is doorgetrokken naar de privaatrechtelijke handhaving van het mededingingsrecht. Het arrest heeft veel stof doen opwaaien vanwege zijn potentieel verstrekkende gevolgen. Het in onderhavige bijdrage te bespreken arrest van het Hof Arnhem Leeuwarden in een follow-on zaak in het Gas Geïsoleerd Schakelmateriaal-kartel geeft het hof toepassing aan het Skanska-arrest en past daarbij het ondernemingsbegrip zoals we dat kennen uit de publieke handhaving van het mededingingsrecht toet op de beoordeling van de aansprakelijkheid van een niet-beboete dochtermaatschappij van een de karteldeelnemers.

In the Internet era, banking fraud has become a common way of stealing money. According to victim surveys, this offense has already led to significant numbers of victims. In this article, the authors focus on illegal bank account withdrawals, which are an indication of identity fraud. For this they use data on 636 victims who were surveyed in the LISS panel. Using the concept of ‘capability to act’, as used in the WRR report Why knowing what to do is not enough (2017), the authors model which type of victim takes action to get the stolen amount reimbursed and which type of victim succeeds in doing so. They expect that the less educated and people with low self-control more often refrain from contact with authorities (bank, police) and therefore more often receive no compensation and remain with higher residual damage. The results show that approximately four in five victims of unauthorized bank debits are fully compensated. For the group of victims for whom this is not the case – remaining with residual damage – most of the hypotheses are confirmed.

In onderhavig artikel wordt ingegaan op de betekenis van het Kantarev-arrest (HvJ EU 4 oktober 2018) voor het Nederlandse recht op het gebied van de aansprakelijkheid van financiële toezichthouders en in het bijzonder voor de huidige aansprakelijkheidsbeperking die is neergelegd in art. 1:25d Wft.

Following a crisis, questions are often raised about how this crisis could have happened and whether someone is to be blamed for the crisis or its bad management. The blame game can become fierce as actors try to avoid, shift or mitigate blame in order to stay in office. In 2014, a festival took place in Haaksbergen where a monster truck drove into the audience, killing three people and injuring many others. Not enough safety measures had been taken to prevent the tragedy. Many actors were to blame for that, including the local authority which had granted the permit. Other actors blamed for the events were the mayor, the monster truck driver, and the organization organizing the festival. In the end, the mayor of Haaksbergen resigned. Instead of becoming more accommodative in his response as his blame levels increased, the mayor continued to be quite defensive, stating that the permit would be granted again – even with today’s knowledge. As one council member stated it, one cannot defend something which cannot be defended.

De regeling van de voorlopige hechtenis verandert mogelijk ingrijpend, blijkens het conceptwetsvoorstel tot vaststelling van Boek 2 van het nieuwe Wetboek van Strafvordering. De rechter krijgt ingevolge dit voorstel de mogelijkheid om in plaats van de voorlopige hechtenis de voorlopige vrijheidsbeperking te bevelen en de schorsing van de voorlopige hechtenis komt te vervallen. De ultimum remedium-gedachte rechtvaardigt dat gekozen wordt voor een systeem waarin de voorlopige vrijheidsbeperking voorop staat. Dat stelsel geniet ook op Europees niveau de voorkeur. De keuze voor dit systeem is evenwel niet geheel zonder risico’s en het vooropstellen van de voorlopige vrijheidsbeperking zal de praktijk ook voor nieuwe uitdagingen stellen. In deze bijdrage worden deze risico’s besproken en wordt een aantal aanbevelingen gedaan tot aanpassing van het voorliggende conceptwetsvoorstel.

This article analyses the relation between Islam, politics and citizenship. It analyses three currents within Islam: Salafism, Islamism, and modernism. The central argument is that most modern Islamic currents do not have a concept of politics as an independent ‘field’ where compromises can be made concerning societal problems. The only current that provide the space for a pluriform, open political debate is Islamic modernism. Through its humanism and the centrality of the common good and not the text, modernism embraces not only the concept of politics as free space but also the concept of active citizenship.

Dit artikel bespreekt het arrest van het Gerechtshof Den Haag van 11 april 2017 waarin de vorderingen van de Stichting EnergyClaim tegen de Nederlandse Staat tot schadevergoeding wegens een onjuiste implementatie van het Unierecht op het gebied van het verplichte energieprestatiecertificaat zijn afgewezen. De afwijzing van de vorderingen door het hof is met name gebaseerd op het Europese en Nederlandse relativiteitsvereiste. De auteur plaatst enkele kanttekeningen bij dit oordeel.

In deze bijdrage gaat de auteur in op een aantal recente ontwikkelingen op het gebied van de private handhaving van het mededingingsrecht. Daarbij wordt in het bijzonder aandacht besteed aan de nieuwe wettelijke bepalingen als gevolg van de implementatie van de richtlijn inzake schadeclaims wegens mededingingsinbreuken alsmede enkele noemenswaardige ontwikkelingen in de jurisprudentie op het gebied van kartelschade.

Executive functions (EF) are higher order brain functions that are crucial for self-regulation, which may be negatively influenced by an impoverished environment. Since prison can be characterized as an impoverished environment, we studied whether EF and self-regulation decline during imprisonment. While EF are already often impaired in antisocial and criminal populations, we found a decline in attention and self-regulation after three months of imprisonment. We discuss the implications of our findings regarding recidivism and propose to aim for an improvement in executive functions during imprisonment, by enriching the prison environment.

In het arrest Staelen/Ombudsman heeft het Hof van Justitie geoordeeld over de aansprakelijkheid van de Europese Ombudsman. Het arrest is interessant vanwege de overwegingen over het vereiste van de voldoende gekwalificeerde schending. Dit heeft ook betekenis voor de situatie waarin de Nederlandse overheid in strijd handelt met het Unierecht.

In deze (dubbel)recensie worden de proefschriften besproken van Di Bella (De toepassing van de vereisten van causaliteit, relativiteit en toerekening bij de onrechtmatige overheidsdaad) en Den Hollander (De relativiteit van wettelijke normen). Hoewel de auteur het niet op alle onderdelen eens is met de bevindingen, is hij van oordeel dat beide proefschriften het debat over relativiteit en, in het geval van Di Bella, overheidsaansprakelijkheid, onmiskenbaar verder hebben gebracht.

In deze bijdrage wordt aan de hand van het arrest TenneT/ABB, de Richtlijn en de Implementatiewet ingegaan op de manier waarop wordt omgegaan met het bewijs in kartelschadezaken, in het bijzonder bij het passing-on verweer.

De 49e jaarvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht vond april 2016 plaats. Tijdens het inhoudelijke gedeelte lichtten prof. dr. M.J.M.H. Lombarts, mr. A.C. de Die, drs. H.C. van Eyck van Heslinga MMC en mr. A. Hammerstein hun bijdrage aan het preadvies ‘Functioneren en disfunctioneren’ toe. Aan de orde kwam het (dis)functioneren van zorgprofessionals en bestuurders en het belang van de professionele toezichthouder binnen zorginstellingen. Coreferaten over het voorkómen van disfunctioneren, onder verwijzing naar de mogelijkheid tot het instellen van commissies voor advies en begeleiding (zoals door de NVvH) en vanuit organisatiekundige optiek, werden gehouden door respectievelijk prof. dr. J.H. van Bockel en dr. H.K.J.M. de Sonnaville. Tijdens de goedbezochte vergadering werd daarmee een brede blik op het onderwerp geboden.

In deze bijdrage wordt naar aanleiding van de actuele discussie en de hierbij door de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en de Minister van VWS ingenomen standpunten, de mogelijkheid tot het schrappen van leeftijdsgrenzen in de Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (Wtl) besproken en becommentarieerd. Dit artikel spitst zich hierbij toe op de juridische positie van kinderen die jonger dan twaalf én wilsbekwaam zijn. Ingegaan wordt op voor- en nadelen van het schrappen van de leeftijdsgrenzen en de juridische mogelijkheden en moeilijkheden die zich bij een eventuele wijziging van de Wtl zullen voordoen.