De strijd tegen fraude die ten koste kan gaan van EU-middelen heeft een nieuwe impuls gekregen. Op 1 juni 2021 is het Europees Openbaar Ministerie (EOM) met zijn werkzaamheden begonnen. De komst van het EOM brengt ook veranderingen met zich voor de rol en de taakuitoefening van het Europees bureau voor fraudebestrijding (OLAF). In dit artikel gaan de auteurs in op deze ontwikkelingen en leggen daarbij de nadruk op het spanningsveld rond deze bevoegdheidsoverdracht en de noodzaak om te voorzien in effectieve procedurele waarborgen.
Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad van 12 oktober 2017 betreffende nauwere samenwerking bij de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (‘EOM’) (PbEU 2017, L 283/1-71).
Wet van 17 maart 2021 tot aanpassing van enkele wetten ter uitvoering van de Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad van 12 oktober 2017 betreffende nauwere samenwerking bij de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (‘EOM’) (PbEU 2017, L 283) (Invoeringswet EOM) (Stb. 2021, 155).
Verordening (EU, Euratom) 2020/2223 van het Europees Parlement en de Raad van 23 december 2020 tot wijziging van Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 wat betreft samenwerking met het Europees Openbaar Ministerie en de doeltreffendheid van de door het Europees Bureau voor fraudebestrijding (‘OLAF’) uitgevoerde onderzoeken (PbEU 2020, L 437/49).
Verordening (EU, Euratom) 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad van 11 september 2013 betreffende onderzoeken door het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1073/1999 van het Europees Parlement en de Raad en Verordening (Euratom) nr. 1074/1999 van de Raad (PbEU 2013, L 248), zoals gewijzigd bij de Wijzigingsverordening.

De Tempus Energy-zaak betreft de vraag of de Europese Commissie een Britse steunmaatregel terecht heeft goedgekeurd na een inleidend onderzoek. Tempus Energy meende van niet en stelde dat de Commissie nader onderzoek had moeten doen in een formele procedure. In het arrest beantwoordt het Hof van Justitie enkele fundamentele vragen over de inhoud en reikwijdte van een inleidend onderzoek door de Commissie. Dit artikel analyseert het arrest en staat daarbij tevens stil bij de betekenis van dit arrest voor de rechten van derden-belanghebbenden.
HvJ 2 september 2021, C-57/19, ECLI:EU:C:2021:663 (Commissie/Tempus Energy)

Het arrest in World Duty Free Group gaat over het staatssteunrechtelijke selectiviteitscriterium bij belastingregelingen. Het selectief karakter wordt via drie stappen vastgesteld: (1) de vaststelling van de gewone belastingregeling, (2) het bestaan van een afwijking en (3) eventuele rechtvaardiging vanwege de aard en opzet van het belastingstelsel. Iedere stap heeft een eigen functie en daarbij komen andere vragen aan de orde, waarbij de antwoorden van belang zijn voor het vervolg. Het arrest toont aan dat deze stappen in de toepassing niet altijd strikt worden onderscheiden. Zoals dit arrest illustreert, maakt dat de toets complex en soms weinig inzichtelijk.
Gerecht 15 november 2018, T-219/10 RENV, ECLI:EU:T:2018:784 (World Duty Free Group SA en Spanje/Commissie) en HvJ 6 oktober 2021, gevoegde zaken C-51/19 P en C-64/19 P, ECLI:EU:C:2021:793 (World Duty Free Group SA en Spanje/Commissie).

Twee arresten van het EU Hof van Justitie worden besproken en vergeleken. In beide is sprake van een faillissement van de werkgever, voorafgegaan door een ‘pre-pack’. Op grond van de ene uitspraak gaan werknemers van de gefailleerde van rechtswege over naar de koper van de onderneming, op grond van de andere uitspraak niet.

De wetgever heeft gekozen voor een hybride systeem van toezicht op de verwerking van gegevens in de context van het strafrecht. De kunstmatige scheiding tussen het Wetboek van Strafvordering en de Wet politiegegevens (Wpg) bemoeilijkt echter een effectieve rechtsbescherming daar waar het gaat om de verwerking van bulkgegevens. De Europese hoven hebben in hun jurisprudentie duidelijke kaders aangegeven voor rechtmatige verwerking van bulkgegevens. Centraal hierbij staat de aanwezigheid van een systeem van ‘end-to-end’ waarborgen. In dit artikel toetsen wij of de vereisten die de Europese Hoven stellen aan de rechtmatigheid van de verzameling en analyse van gegevens in ons Wetboek van Strafvordering en de Wpg weerspiegeld zijn.

Het Europees onderzoeksbevel (EOB) is een instrument, gebaseerd op het beginsel van wederzijdse erkenning, dat vergaande samenwerking tussen EU-lidstaten op het gebied van de bewijsvergaring voor strafzaken mogelijk maakt. In deze bijdrage wordt ingegaan op de mate van rechtsbescherming die aan de betrokkene kan worden geboden bij de uitvoering van een EOB. De auteurs concluderen dat het EOB grote voordelen kent, maar ook spanning kan opleveren met de mate van rechtsbescherming die in de uitvoerende staat kan worden geboden.

Dit artikel geeft een beschouwing van de per 1 januari 2022 verruimde wettelijke mogelijkheden om een rechtspersoon te verbieden en te ontbinden wegens strijd met de openbare orde (art. 2:20 BW) vanuit het perspectief van de discussie over democratische weerbaarheid en grond- en mensenrechten. Deze wetswijziging beoogt onder meer om de rechtsstaat weerbaarder te maken tegen radicale organisaties. Bij de noodzaak, selectieve focus en invulling worden verschillende kritische vragen gesteld. Geconcludeerd wordt dat de wijze waarop van de verbodenverklaring gebruik zal worden gemaakt, zal moeten getuigen van terughoudendheid, wijsheid en mensenrechtelijk besef.

Door de jaren heen is de wijze waarop wordt omgegaan met en gebruik gemaakt van JITs veranderd. Ook in de context van de JIT-samenwerking hebben zich wijzigingen voorgedaan, bijvoorbeeld door de komst van nieuwe EU-regelgeving voor strafrechtelijke samenwerking. Het bekendste voorbeeld daarvan is de Richtlijn Europees onderzoeksbevel. De vraag die in het artikel centraal staat is wat het toekomstperspectief van het JIT is. Heeft het JIT in de veranderende wereld van de Europese samenwerking in strafzaken nog een plaats?

In de EU is een toenemend gebruik van videoconferentie waarneembaar, ook waar het gaat om de (grensoverschrijdende) berechting per videoconferentie van een verdachte. Een grondslag lijkt hiervoor echter, zowel op nationaal als op Europees niveau, te ontbreken. Dit roept vragen op. Gaat het hier om rechtshulp? Wat is de rol van lidstaten? Een goed functionerend instrument voor grensoverschrijdende berechting per videoconferentie brengt de nodige uitdagingen mee, maar kan, mits juist geregeld, ook positief bijdragen aan de strafrechtspleging in de EU.

Internationaal en Europees recht vergen een actieve houding van politie en justitie ten aanzien van de bestrijding van grensoverschrijdende misdaad. Dit artikel beschrijft de bestaande verplichtingen die nopen tot een internationaal georiënteerde opsporing en vervolging, en verkent de fundamenten van die verplichtingen. Daarnaast komt de vraag aan de orde in welke mate Nederland op dit moment aan haar internationale verplichtingen voldoet en wat nodig is om dat te versterken.

Kopduels tussen beroepsvoetballers kunnen leiden tot hersenschade en de vraag is wie daarvoor aansprakelijk kan worden gesteld. Er is in deze bijdrage dogmatisch onderzoek gedaan naar de vraag in hoeverre beroepsvoetballers met hersenletsel hun schade kunnen verhalen op hun club via artikel 7:658 BW. Uit het onderzoek volgt dat de aard van de werkzaamheden en van de schade een succesvol schadeverhaal sterk bemoeilijken.

Dit artikel kijkt er specifiek naar hoe er in de context van een marktafbakening of fusieanalyse rekening kan worden gehouden met de verschillen tussen mannen en vrouwen en welke gevolgen dat kan hebben op de uitkomst van de analyse als dit niet wordt gedaan.
Er kunnen aanzienlijke verschillen zijn in het consumentengedrag per geslacht, en er zijn verschillende mechanismen waardoor deze verschillen een effect kunnen hebben op de marktdefinitie of tot verschillende fusie-effecten kunnen leiden.

Op 24 december 2021 liet de voorzieningenrechter de door de ACM opgelegde last onder dwangsom aan Apple grotendeels in stand. Door datingappaanbieders te verplichten gebruik te maken van het betalingssysteem van Apple, maakt zij misbruik van haar machtspositie. Het relatief onderontwikkelde concept van onbillijke voorwaarden staat daarbij centraal. Ondanks een aantal juridische nederlagen pakt de ACM (uitbuitings)misbruikzaken de laatste tijd weer op. De App Store-voorwaarden blijven zelf ook nog onderwerp van onderzoek in andere landen.

Op 1 juni 2022 zijn de herziene Groepsvrijstellingsverordening voor verticale overeenkomsten en herziene Richtsnoeren inzake verticale beperkingen in werking getreden. De herziene verordening en richtsnoeren actualiseren de voorwaarden waaronder verticale overeenkomsten profiteren van de veilige haven. In deze bijdrage bespreken wij de wijzigingen die de Europese wetgever invoert ten opzichte van het vorige regime en de mogelijke gevolgen daarvan voor ondernemingen.

Toezichthouders hebben onafhankelijkheid nodig om deskundig en ongebonden toezicht te kunnen uitoefenen. Deze noodzaak staat op enigszins gespannen voet met principes van de democratische rechtsstaat, waardoor passende vormen van verantwoording nodig zijn om de uitvoering van publieke taken door toezichthouders inzichtelijk te maken en op de noodzakelijke democratische controle toe te zien. Dit artikel bespreekt de kernthema’s en kerninzichten uit internationaal onderzoek naar verantwoording door inspecties en (markt)toezichthouders. Allereerst laten we zien dat er achter het schijnbaar eenduidige begrip ‘verantwoording’ een baaierd aan gerelateerde subbetekenissen schuil gaat. Door dit conceptuele landschap te doorgronden geeft het artikel een aantal handvatten waarmee actuele beleidsvragen over de positionering van toezicht, en passende verantwoording door toezichthouders, kunnen worden bezien. Op die basis bieden we vervolgens een overzicht van conceptuele aangrijpingspunten en empirische vraagstukken die in de internationale literatuur over toezicht en verantwoording naar voren komen. Drie thema’s staan hierin centraal: de spanning tussen verantwoording en onafhankelijkheid; de positionering van nationale toezichthouders in internationale netwerken en regelsystemen; en de groeiende inzichten in gedragseffecten en gedragsprocessen van (verantwoording door) toezicht.