Het rapport ‘Aanpak coronacrisis – Deel 1’ van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV) analyseert de aanpak van de COVID-19-crisis tot 1 september 2020. Deze bijdrage analyseert de juridische dimensies van de pandemische paraatheid, de formele crisisstructuur en kwetsbare ouderen en doet enige suggesties ter versterking van onder meer de Wet publieke gezondheid (Wpg).

Verslag van de najaarsvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht van 19 november 2021 met als hoofdthema euthanasie. Sprekers waren mr. dr. J.H.H.M. (Jo) Dorscheidt, S.M.P. (Sisco) van Veen en mr. J. (Josine) Janson.

De afgelopen decennia is een rechts­praktijk ontstaan waarin al vóór de geboorte kinderbeschermingsmaatregelen kunnen worden opgelegd. Maar wat of wie is het voorwerp van die bescherming: de foetus of het toekomstige kind? Deze conceptuele onhelderheid ondermijnt de rechtvaardiging van die maatregelen, met mogelijke gevolgen voor de rechtspositie van zwangere vrouwen.

Een gezinshuis is een kleinschalige vorm van jeugdhulp voor kinderen die meer hulp nodig hebben dan een pleeggezin kan bieden. Gezinshuisouders vangen de kinderen op als ‘professioneel opvoeder’ in hun eigen huis en leefomgeving, waarbij het eigen gezinsleven en sociaal netwerk als hulpverleningsvorm voor de gezinshuiskinderen wordt ingezet. Op dit moment is het uitgangspunt in wet en in jurisprudentie dat het gezinshuis een professionele jeugdhulpaanbieder is en geen opvoeder (zoals een pleegouder). Hierdoor zijn er voor de gezinshuiskinderen en -ouders beperkte juridische mogelijkheden om de beëindiging van de (vaak langdurige) gezinshuisplaatsing te laten toetsen. De vraag is of dit recht doet aan de intensieve persoonlijke relatie die gezinshuiskinderen vaak met de gezinshuisouders opbouwen.

De term ‘switchers’ wordt gebruikt voor spermadonoren die in het verleden als bekende donor gedoneerd hebben, maar later toch niet akkoord zijn met verstrekking van hun persoonsgegevens aan de met hun zaad verwekte kinderen. De Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting lijkt donoren van vóór de inwerkingtreding van die wet de mogelijkheid te geven om zo een switch te maken. Dit jaar waren er twee uitspraken in zaken waarin bij de rechter de bekendmaking van de identiteit van zo’n switcher werd geëist. In dit artikel worden deze uitspraken vergeleken en wordt vooruitgeblikt naar een mogelijke wetswijziging.

In dit artikel beschrijven de auteurs hoe de positie van jongeren met een licht verstandelijke beperking (LVB) in het strafrecht is geregeld. Er is wetgeving die de rechten van deze kwetsbare verdachten en gestraften vastlegt. Sinds een aantal jaar heeft de aandacht voor jongeren met LVB in de strafrechtelijke keten geleid tot een verbeterplan. Er is in de keten gewerkt aan bewustwording, signalering, communicatie en interventies. Toch is blijvende aandacht voor deze groep nodig.

Wanneer een vader een vrijheidsstraf krijgt heeft dit veelal grote impact op betrokken vaderschap. De Raad van Europa vroeg in 2018 aandacht voor het thema omdat bewustwording van vaderschap in de strafrechtsketen leed en risico kan voorkomen in gezinnen van gedetineerden. Wij onderzochten in hoeverre er in Nederland gezinsgericht gewerkt wordt in de straftoemeting met betrekking tot verdachte mannen. We concluderen dat in zittingen meer aandacht besteed moet worden aan de rol van de verdachte man binnen zijn gezin.

In maart 2021 publiceerde het VN Comité voor de Rechten van het Kind General Comment No. 25 over kinderrechten in relatie tot de digitale omgeving (‘GC25’). Het doel van GC25 is om uit te leggen hoe de rechten van kinderen, zoals deze zijn neergelegd in het VN Verdrag voor de Rechten van het Kind (‘IVRK’) moeten worden geïmplementeerd in relatie tot digitale technologie. GC25 richt zich vanzelfsprekend tot de verdragsstaten, maar terecht ook tot andere relevante partijen, waaronder de tech-industrie.

Volgens het internationale onderzoeksjournalistiekcollectief Lost in Europe zouden er in 2017 7.024 alleenstaande vluchtelingenkinderen zijn verdwenen uit asielzoekerscentra in Europa. Dit aantal is niet wetenschappelijk onderbouwd, maar dat dergelijke verontrustende verdwijningen geregeld voorkomen, is zeker. Wat wordt er tegen het verdwijnen van alleenstaande minderjarige vluchtelingen gedaan en wat is er bekend over het lot van verdwenen jongeren? Vaak worden zorgen geuit dat deze kinderen slachtoffer zijn of worden van mensenhandel. In hoeverre zijn daar aanwijzingen voor? In deze bijdrage gaan we op deze vragen in. Na een korte introductie over alleenstaande minderjarige vluchtelingen en mensenhandel besteden we aandacht aan verdwijningen buiten en binnen Nederland. Vervolgens doen we verslag van de bevindingen uit een aantal onderzoeken en van in Nederland getroffen maatregelen tegen verdwijningen. We ronden af met een conclusie en enkele aanzetten voor preventie van verdwijningen.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM of Hof) heeft in de periode september 2020 tot en met augustus 2021 verschillende uitspraken gedaan over mensenrechtelijke vragen op het snijvlak met het gezondheidsrecht. Veel van deze uitspraken borduren voort op eerdere jurisprudentie van het Hof, maar er zijn ook uitspraken over nieuwe onderwerpen, waaronder over COVID-19, de rechten van psychiatrische patiënten, huiselijk geweld en kindermishandeling alsmede over vaccineren.

Deze bijdrage gaat in op het drangkader in het Nederlandse jeugdhulpverleningsstelsel en het spanningsveld dat bestaat tussen een juridische benadering hiervan en de praktijk. Ook wordt gekeken naar het recht op informed consent, zoals dat voortvloeit uit het internationale recht op autonomie en is neergelegd en uitgewerkt in de WGBO.

Door het programma ‘Nu Niet Zwanger’ wordt gepoogd middels anticonceptiecounseling kwetsbare mensen vrijwillig een keuze te laten maken over anticonceptie. Enkele juridische aspecten blijven daarbij onderbelicht, waaronder zorgvuldigheidsnormen zoals het informed consent en de wilsonbekwaamheid. De onderbelichte juridische aspecten van het programma staan in dit artikel centraal.

Dit artikel borduurt voort op de in 2014 en 2017 verschenen overzichtsartikelen over de twee belangrijke wetswijzigingen op het gebied van de jeugdbescherming en de jeugdzorg: de herziening van de kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdwet . De bedoeling van dit artikel is om een overall beeld te schetsen: een beeld dat duidelijk maakt hoe complex de ondersteuning aan kinderen en gezinnen is georganiseerd waarbij het recht op bescherming van de kinderen door de overheid ernstig onder druk staat. In het eerste deel van dit artikel wordt stilgestaan bij actuele ontwikkelingen stelselbreed. Vervolgens wordt stilgestaan bij de praktijk van de kinderbeschermingsmaatregelen. Achtereenvolgens komen aan de orde de evaluatie herziening kinderbeschermingsmaatregelen, het aantal kinderbeschermingsmaatregelen, de krapte bij de Gecertificeerde Instellingen (hierna: GI): wachtlijsten en de rechtspraak, corona en de invloed op jeugdbescherming, Perspectiefbesluit, Machtiging uithuisplaatsing en reikwijdte, Vaststelling omgangsregeling en Ineffectieve OTS. In het laatste deel van het artikel staan de bevindingen betreffende de Jeugdwet centraal. Daarbij wordt aandacht besteed aan onder meer de zogenaamde ‘drangtrajecten’, het woonplaatsbeginsel, de informatieplicht jegens de gezinsvoogd en het klacht- en tuchtrecht.