In deze bijdrage, die een weerslag biedt van de door Lorenzo Squintani gehouden presentatie tijdens de VMR-bijeenkomst op 31 mei 2018, staat de vraag centraal welke eisen het internationaal en Unierecht stellen aan rechtsbescherming tegen plannen en programma’s in het omgevingsrecht, en in hoeverre Nederland daaraan voldoet. Ter beantwoording van deze vraag wordt eerst het Verdrag van Aarhus en de implementatie daarvan in het Unierecht bekeken, waarbij ook de reikwijdte van het begrip ‘plannen en programma’s’ in het EU-milieurecht wordt geschetst. Daarna wordt ingegaan op de toetsing overeenkomstig het Unierecht en de (on)mogelijkheid van exceptieve toetsing. Dit wordt gevolgd door een analyse van het Nederlandse rechtssysteem, waarna geconcludeerd wordt dat dit rechtssysteem op onderdelen tekort lijkt te schieten, gelet op het internationaal en Unierecht.

In deze terugkerende bijdrage wordt de stand van de stelselherziening omgevingsrecht toegelicht. Deze bijdrage ziet op de ontwikkelingen in het derde kwartaal van 2018.

Het recent verschenen boek Outsourcing the Law van Pauline Westerman (hierna: PW) is een kritische beschouwing van doelregelgeving. Vanuit een filosofische invalshoek analyseert zij de voordelen die de wetgever aan dit type regelgeving verbonden acht, zoals het bieden van ruimte en (democratische) invloed op de (nadere) normering aan de normadressaat. PW concludeert dat die veronderstelde ruimte en invloed in hun tegendeel verkeren, omdat doelregelgeving juist het opleggen van verplichtingen (tot implementatie en rapportage) impliceert. Doelregelgeving past, volgens PW, meer in een beheersbaarheidsmentaliteit (Foucault) dan in het concept van een liberale rechtsstaat. Als voorzet voor een tweede boek wijst Van Lochem op de praktijk van doelregelgeving in het kader van de Water Framework Directive.

In deze bijdrage bespreekt de auteur het Interbestuurlijk Programma voor het waterbeheer, dat op 14 februari 2018 is gepresenteerd.

In het eerste deel van het artikel gaat de auteur in op de totstandkoming van de Dienstenrichtlijn en de implementatie van de richtlijn. Het tweede deel van het artikel wordt gewijd aan overweging 9 van de richtlijn. Auteur schetst de mogelijke (breder dan de ruimtelijke ordening) gevolgen van het arrest van het Hof van Justitie.

Veiligheid, bescherming en beveiliging van ICT-netwerken en digitale diensten, alsook van telecommunicatienetwerken en -diensten zijn van groot belang in de huidige informatiemaatschappij. In dit artikel worden de voornaamste ontwikkelingen besproken in zowel de Nederlandse wetgeving als Europese regelgeving om in dit kader een beveiligingscultuur te bewerkstelligen. Met name de stand van zaken rond de Wet gegevensbescherming en cybersecurity, de Europese Netwerk- en informatiebeveiligingsrichtlijn en diens implementatie krachtens de Cybersecuritywet, en de laatste ontwikkelingen in de telecommunicatieregulering worden behandeld.
Richtlijn (EU) 2016/1148 van het Europees Parlement en de Raad van 6 juli 2016 houdende maatregelen voor een hoog gemeenschappelijk niveau van beveiliging van netwerk- en informatiesystemen in de Unie (NIB-richtlijn), PbEU 2016, L 194/1.
De Wet gegevensverwerking en meldplicht cybersecurity;
Wet van 25 juli 2017, houdende regels over het verwerken van gegevens ter bevordering van de veiligheid en de integriteit van elektronische informatiesystemen die van vitaal belang zijn voor de Nederlandse samenleving en regels over het melden van ernstige inbreuken (Wet gegevensverwerking en meldplicht cybersecurity, Wgmc), Stb. 2017, 316.
Voorstel Cybersecuritywet (zoals die nu ligt bij de Tweede Kamer);
Voorstel van wet, Regels ter implementatie van richtlijn (EU) 2016/1148 (Cybersecuritywet), Kamerstukken II 2017/18, 34883, 2.

In dit artikel staat het juridische instrumentarium voor actief waterbeheer centraal. Onder actief beheer worden de concrete maatregelen van de waterbeheerder verstaan om de doelen van de Wtw voor de watersystemen in zijn beheer te realiseren. Actief beheer wordt onderscheiden van passief beheer: de planvorming, het stellen van regels, vergunningverlening en handhaving. De juridische instrumenten voor het actieve beheer zijn de legger, het peilbesluit, het projectplan en gedoogplichten. In dit artikel worden deze instrumenten achtereenvolgens behandeld.

Dit artikel is een onderdeel van het themanummer naar aanleiding van de Vlaams-Nederlandse bijeenkomst over het omgevingsrecht met de titel: ‘Omgevingsrecht in de Lage Landen: Toren van Babel of Tuin der Lusten?’
In dit artikel gaat de auteur in op milieukwaliteitseisen en de transitie naar omgevingswaarde onder de Omgevingswet.

In deze bijdrage bespreken de auteurs het kader voor lozingen na inwerkingtreding van de Omgevingswet. Daarbij wordt ingegaan op het nieuwe begrip ‘de lozingsactiviteit’ en de overige relevante bepalingen in het Besluit activiteiten leefomgeving.

In deze bijdrage gaat de auteur in op de systematiek van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de rol van het Bal in het omgevingsrecht.

In deze bijdrage bespreken en beoordelen de auteurs de Omgevingswet – met een doorkijkje naar de wet- en regelgeving die nog volgt – vanuit het perspectief van het waterbeheer en de positie van de waterbeheerder. De huidige Waterwet, die nu in belangrijke mate het referentiekader is voor de waterbeheerder, vormt daarbij een belangrijke toetssteen.

In deze kroniek wordt ingegaan op de ontwikkelingen in het Europese telecommunicatiekader in de afgelopen drie jaren. Het bevorderen van connectiviteit was een thema uit de voorstellen voor een ‘Connected Continent’ van Commissaris Kroes in 2013. Opnieuw is toegang tot snelle internetconnectiviteit een belangrijke doelstelling van regulering in het voorstel voor een geheel nieuw Europees wetboek voor elektronische communicatie dat de Europese Commissie in september 2016 publiceerde. Het voorstel betekent een algehele herziening van het Europees telecommunicatiekader dat gevolgen zal hebben voor de Nederlandse Telecommunicatiewet.

In de besproken prejudiciële procedures is het Hof van Justitie verzocht uitspraak te doen over de aard van de in de milieukaderrichtlijnen opgenomen programmatische verplichtingen. In beide arresten heeft het Hof van Justitie de doelstellingen van deze richtlijnen centraal gesteld, hetgeen een einde heeft gemaakt aan de discussie of het in deze richtlijnen wel gaat om resultaatsverplichtingen. De rechtspraak heeft gevolgen voor het Nederlandse beleid dat de programmatische aanpak centraal stelt. Geconcludeerd wordt dat per sector en per richtlijn bekeken moet worden of dit verenigbaar is met het Europese recht. Een generalistische verbreding en uniforme toepassing van de programmatische aanpak staat hiermee op gespannen voet.
HvJ 1 juli 2015, zaak C-461/13, Bund für Umwelt und Naturschutz Deutschland eV/Bundesrepublik Deutschland, ECLI:EU:C:2015:433.
HvJ 19 november 2014, zaak C-404/13, The Queen, op verzoek van ClientEarth/The Secretary of State for the Environment, Food and Rural Affairs, ECLI:EU:C:2014:2382 (ClientEarth).

In dit artikel gaat de auteur in op de vraag wat de juridische betekenis van de kaderrichtlijn mariene strategie (KMS) is voor de mogelijkheid om Nederland te beschermen in verband met klimaatadaptatie door zandwinning en zandsuppleties voor de kust. Hierbij zal eerst aandacht worden besteed aan de vraag wat onder zandwinning en zandsuppleties dient te worden verstaan, welke (mogelijke) effecten zij hebben op het mariene milieu en hoe deze activiteiten wettelijk zijn gereguleerd. Vervolgens zal worden ingegaan op de inhoud van de KMS en haar betekenis voor de mogelijkheden tot zandwinning en zandsuppleties ten behoeve van kustverdediging door Nederland.

Ook een lozing van verontreinigd bluswater op een sloot via een afvoerput van een ander bedrijf wordt aangemerkt als een lozing gereguleerd op grond van de Waterwet. Deze lozing kan worden toegerekend aan de curator.

Bestendigheid van wetgeving speelt geen rol van betekenis in de omgevingswetgeving. Deze wetgeving draagt in belangrijke mate een instrumenteel karakter. Zij is erop gericht om te komen tot een samenhangend en effectief milieubeleid. Veranderingen in de omgevingswetgeving zijn het gevolg van verschillende invloeden, waaronder de Europese omgevingsregelgeving. Deze veranderingen beogen steeds de omgevingswetgeving beter te laten beantwoorden aan haar doel.

In dit artikel gaan auteurs in op de programmatische aanpak in het wetsvoorstel voor een Omgevingswet. In het wetsvoorstel is de werking van het instrument van de programmatische aanpak flink verruimd. De auteurs plaatsen kanttekeningen bij de wijze waarop de programmatische aanpak in de Omgevingswet is geregeld.