Recente jurisprudentie wijst uit dat – naast de inbreukprocedure – de prejudiciële procedure een bijdrage kan leveren aan de instandhouding van de rechtsstaat. Vooral de eis van rechterlijke onafhankelijkheid heeft een nadere invulling gekregen in een serie prejudiciële uitspraken, over bijvoorbeeld de benoeming van rechters en tuchtrechtelijke sancties, met name in Polen. Bij zijn analyse betrekt het Hof van Justitie nadrukkelijk de ruimere context. Het voert daarbij een ‘ketenanalyse’ uit: politieke invloed op het orgaan dat rechters selecteert, tast ook de positie van de aldus benoemde rechters aan. Wat is de rechtsbasis voor deze jurisprudentie, en waar liggen de grenzen?

Onafhankelijkheid: een thema dat zowel nationaal als internationaal de gemoederen bezig weet te houden. Hoogste tijd voor een speciaal nummer over dit onderwerp, waarbij in de verschillende bijdragen is geprobeerd het concept onafhankelijkheid vanuit uiteenlopende invalshoeken (OM, ZM en balie) te belichten.

In 2014 schreef prof. mr. Doelder in zijn afscheidsrede over de onafhankelijkheid van de strafrechter. Nu, acht jaar later, reflecteert hij in dit nummer nogmaals op die onafhankelijkheid vanuit zowel nationaal als Europees perspectief. Hij ziet ruimte voor verbetering.

Originally, Article 12 of the Dutch Code of Criminal Procedure was intended as a correction mechanism for the prosecution monopoly of the Public Prosecution Service. In a later stage, the private interest of complainants (or victims) became more central. This article argues that a third function now emerges: a valve function for social dissatisfaction. The social conflicts that underly the proceedings in these socially sensitive cases give rise to new democratic legitimacy problems. However, an appropriate normative framework that captures these new democratic demands has not yet been constructed. To this end, this article provides an alternative democratic vocabulary in order to bridge the gap between empirical and normative notions of legitimacy. By means of a historical and normative analysis, it will be argued that Article 12 has an important democratic potential within the characteristically autonomous Dutch system of criminal law.

In 1991 is een scherpe scheiding aangebracht tussen het militair tuchtrecht en het (militair) strafrecht. De bijdrage bespreekt twee aspecten die met de scherpe scheiding verband houden, de aangifteplicht voor commandanten (art. 78 Wmt) en de uitzondering op de scherpe scheiding (art. 79 Wmt). Betoogd wordt dat de materiële uitwerking van zowel de aangifteplicht als de uitzonderingsmogelijkheid onvoldoende aansluiten bij het doel dat met de scherpe scheiding werd beoogd.

Sinds het najaar van 2021 heeft het maken van ‘procesafspraken’ een hoge vlucht genomen in de Nederlandse strafrechtspraktijk. Het betreft een nieuwe en fundamenteel andere manier van procederen op basis van consensus met rechterlijke toetsing. Met het maken van procesafspraken trachten openbaar ministerie, advocatuur en rechtspraak het hoofd te bieden aan het toenemende aantal (omvangrijke) strafzaken. Deze bijdrage bespreekt het fenomeen en diverse actuele experimenten in verschillende arrondissementen, en gaat in op ervaringen met procesafspraken in andere Europese landen. Daarna volgt een kritische beschouwing van de eerste vonnissen waarin procesafspraken werden goedgekeurd. De bijdrage eindigt met een oproep tot wetgeving.

Een houdbaar systeem van sanctionering van fiscale fraude garandeert duidelijkheid ten aanzien van de werking ervan en onderlinge afstemming van de verschillende systeemonderdelen. Deze bijdrage gaat over de voorzienbaarheid van bestraffing van fiscale fraude en op het voorkomen van ongeoorloofde samenloop van fiscale sancties ten aanzien van eenzelfde feit.

De bijdrage bespreekt artikel 197 Sr (zwaar inreisverbod) en de vraagstukken die hebben geleid tot het staken van de vervolging van de overtreding van het zware inreisverbod vanwege de Europese en nationale uitspraken die de afgelopen jaren daarover zijn gedaan. In het arrest inzake JZ heeft het Hof van Justitie vervolgens met toepassing van de uitgangspunten van het arrest Ouhrami zijn fiat gegeven aan strafbaarstelling van illegaal verblijf van de vreemdeling die kennis heeft van een inreisverbod dat jegens hem is uitgevaardigd. De Hoge Raad heeft hierop in zijn arrest in de zaak JZ voortgeborduurd. De vraag dringt zich op of de strafbaarstelling van het negeren van een uitgevaardigd inreisverbod zich verdraagt met het lex certa-beginsel. Voorts worden er vragen gesteld bij de verhouding tussen de straf- en de bestuursrechter. Mocht in de praktijk opnieuw onduidelijkheid ontstaan omtrent de toepasselijkheid van dit artikel, dan lijkt het hoog tijd dat de Nederlandse wetgever artikel 197 Sr herschrijft.

Dit artikel biedt een overzicht van de EncroChat-jurisprudentie, waar de auteurs zich met name richten op de onderzoekswensen van de verdediging. Daarbij worden eerst de details van de EncroChat-operatie uiteengezet. Vervolgens wordt op de bezwaren van de verdediging ingegaan met betrekking tot de rechtmatigheid van de onderzoekshandelingen in de EncroChat-operatie en de onderzoekswensen ten aanzien van de toegang tot de gegevens. Het artikel sluit af met een beschouwing van de bevindingen.

In deze bijdrage staat de vraag centraal of er zoiets bestaat als rechtsbelanggeoriënteerd rechtspreken. Na een uiteenzetting van de betekenis van het rechtsbelang voor de rechterlijke beoordeling van strafwaardigheid van gedrag, wordt nagegaan in hoeverre een grotere rol is weggelegd voor het rechtsbelang bij de vaststelling van strafrechtelijke aansprakelijkheid. Vervolgens worden enkele punten van kritiek op rechtsbelanggeoriënteerd rechtspreken voor het voetlicht gebracht. De bijdrage wordt afgesloten met enkele opmerkingen omtrent nut en noodzaak van rechtsbelanggeoriënteerde rechtspraak.

Deze bijdrage stelt de vraag centraal hoe buitenwettelijke kwalificatie-uitsluitingsgronden kunnen bijdragen aan het voorkomen van onvoorzienbare strafrechtelijke aansprakelijkstelling. Daartoe wordt onderscheid gemaakt tussen een rechtsbelangenbenadering en een Typizitäts-benadering van kwalificatie-uitsluitingsgronden en beargumenteerd dat de Typizitäts-benadering toegevoegde waarde hebben voor de rechtsbescherming. Vervolgens wordt de Typizitäts-gedachte bestudeerd vanuit het perspectief van de prototypetheorie, die beschrijft hoe mensen categoriseren op basis van vergelijking met een prototype. Deze bijdrage poogt de implicaties van die theorie voor de kwalificatie-uitsluitingsgronden te doordenken.

De Wet Affectieschade is inmiddels ruim 2,5 jaar in werking. In deze bijdrage wordt ingegaan op de vraag hoe in de afgelopen jaren invulling is gegeven aan de Wet Affectieschade in de rechtspraak. Daarbij zullen enkele in de literatuur gesignaleerde vraagstukken en kanttekeningen inzake de toepassing van de Wet Affectieschade het kader vormen. In het bijzonder wordt ingegaan op de vaste kring van de gerechtigden, de hardheidsclausule en de reikwijdte van het met de inwerkingtreding van de wet geïntroduceerde begrip ‘ernstig en blijvend letsel’.

In Dutch criminal law, there are certain options to impose financial measures on convicted persons having financial problems. In these cases, the probation service supervises (the approach to) their financial problems. However, concrete financial measures are often not included in the judgment. In this article, we discuss how information about financial problems is collected and demonstrate several obstacles and considerations for advising and imposing financial measures. The results indicate that there is generally little consideration for financial problems in the sentencing phase, which makes it difficult to obtain sufficient information on financial problems before the imposition of a sentence. In order to adequately support the financial problems of (ex-)offenders, more attention and knowledge for financial problems in all levels of the criminal justice system, effective supervision and clear intervention programs are vital.