De Kroniek geeft een overzicht van ontwikkelingen in de Nederlandse wetgeving relevant voor de gezondheidszorg in de periode 1 juli 2018-31 december 2020. Een bijzondere periode vanwege de coronapandemie. Onder andere wetgeving die ‘on hold’ staat, aandacht voor preventie en mogelijk een opmars voor ingrijpendere wijzigingen in het zorgstelsel.

In het artikel bespreekt de auteur de belangrijkste wijzigingen voor de interne toezichthouder (raad van commissarissen/raad van toezicht) in het nieuwe aangescherpte Kader goed bestuur van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ), de Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza), het (concept-)Uitvoeringsbesluit Wtza en het wetsvoorstel Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (WBTR). Vervolgens wordt nagegaan of deze wijzigingen logisch op elkaar aansluiten en in de praktijk leiden tot wenselijke resultaten. De conclusie is dat zowel de Wtza als het (concept-)Uitvoeringsbesluit Wtza niet aansluit bij het in het WBTR neergelegde governancemodel en het Kader goed bestuur in de praktijk niet goed uitvoerbaar is.

Is het juist dat in het opgelaaide dikastocratiedebat de verantwoordelijkheid primair bij de wetgever wordt gelegd? Ook al biedt de wetgever de rechter de nodige ruimte, is de rechterlijke beslissingsmacht vooral gevolg van de door de rechtsleer gedragen wijzen van interpretatie en toepassing van de wet. Dat de wetgever zou stilzitten en lastige beslissingen aan de rechter (als plaatsvervanger) zou overlaten, lijkt een onjuist beeld, evenals het beeld dat de wetgever een onwenselijke uitspraak van de rechter altijd nog kan corrigeren. Typerend voor de verhouding wetgever – rechter is (rechtsvormende) samenwerking. Obsolete kaders als de triasleer en de Wet AB brengen de werkelijkheid niet dichterbij.

In deze kroniek staan de belangrijkste ontwikkelingen van 31 augustus 2017 tot 1 november 2019 centraal. Ten eerste wordt aandacht besteed aan de gewijzigde strafbepalingen van de Wet BIG en het vervolg van de zaak tegen de Haagse borstendokter. Vervolgens wordt ingegaan op het medisch beroepsgeheim en vorderen van gegevens, fraude in de zorg, de strafrechtelijke vervolging van een zorginstelling, zedendelicten door hulpverleners en de strafbaarheid van afbreking van een zwangerschap door een huisarts. Voorts komen euthanasie en hulp bij zelfdoding aan bod. Ten slotte worden onder meer zaken besproken die betrekking hebben op dood door schuld, valsheid in geschrifte en het in hulpeloze toestand achterlaten van een hulpbehoevende.

Recently a project was started that aims to systematically describe and explain the developments in the Criminal Code for the period 1886 - 2017. This article presents the first results of this new project, called the Historical Criminal Code (HWvSr). An overview is given of the long-term developments in the structure – the ‘external’ structure – of the Second Book of the Criminal Code since 1886. The analyzes show that its scope has been substantially expanded over the last 130 years, but also that various articles and article parts have been deleted. The article describes the most important changes in terms of both quantity and content.

Dit artikel bespreekt de recente wijzigingen aan de Belgische abortuswetgeving en gaat na of sommige aanpassingen ook nuttig kunnen zijn voor een hervorming van de Waz. Deze wijzigingen in de Belgische wetgeving dienen slechts in beperkte mate als inspiratiebron voor een mogelijke aanpassingen aan de Nederlandse wetgeving.

De Kroniek wetgeving gezondheidsrecht geeft de lezer een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van Nederlandse wetgeving in het gezondheidsrecht. De selectie van wetgeving is gemaakt met behulp van de zoekmachine op de website van de Eerste Kamer, en behelst aanhangige en aangenomen wetsvoorstellen van 1 januari 2016 t/m 1 juni 2018 van de ministeries van VWS en VenJ, en consultaties van beide ministeries.

Op 1 maart 2017 besliste de Rechtbank Noord-Nederland dat de NAM aansprakelijk is voor door inwoners van het Groningenveld geleden en nog te lijden immateriële schade en vermogensschade in de zin van gemist ongestoord woongenot waarvoor uitgaven zijn gedaan die vanwege de aardbevingen doel hebben gemist. De Rechtbank Noord-Nederland besliste voorts dat de Staat onzorgvuldig en aldus onrechtmatig heeft gehandeld jegens de 127 eisers in deze gevoegde zaak. Een schadevergoedingsverplichting heeft dat laatste oordeel echter niet opgeleverd. In deze bijdrage staat dit vonnis centraal en wordt zowel de beslissing in de verhouding eisers/NAM als die in de verhouding eisers/Staat bezien in het licht van rechtspraak van de Hoge Raad en het EHRM.

In deze bijdrage wordt de nieuwe Regeling inzake late zwangerschapsafbreking (LZA) en levensbeëindiging bij pasgeborenen (LP) besproken en becommentarieerd. Daarbij wordt vooral nagegaan in hoeverre deze nieuwe Regeling eerder gesignaleerde knelpunten in de LZA/LP-praktijk daadwerkelijk kan verhelpen en hoe de keuze om de nieuwe beoordelingscommissie overwegend medisch in te kleuren past bij het te waarborgen belang van maatschappelijke zorgvuldigheid.

Sinds de inwerkingtreding van de Wubhv mag de inspecteur op grond van drie wetten patiëntendossiers inzien. De zorgaanbieder moet weten waar de grenzen van die bevoegdheid liggen in verband met zijn eigen beroepsgeheim. Voor de IGZ geldt hetzelfde, maar zij wordt nog voor een andere vraag gesteld. Namelijk wat zij mag doen met de verkregen vertrouwelijke gegevens. Uit een arrest van de Hoge Raad van 12 februari 2013 blijkt dat het verschil maakt dat sprake is van een afgeleide geheimhoudingsplicht. Een wettelijke regeling van gebruik van patiëntengegevens is wenselijk.

Proportionaliteit van wetgeving omvat zowel de rechtvaardiging van overheidsinterventie als de keuze van het middel ter bereiking van het doel en de effectiviteit van de maatregel. De bijdrage plaatst de proportionaliteitsvraag in de sleutel van de rechtsstaat en de bescherming van burgerlijke vrijheden. Beperken van vrijheidsrechten en ingrijpen in wezenlijke elementen van de maatschappelijke ordening mogen niet verder gaan dan noodzakelijk ter bereiking van een legitiem doel. Het proportionaliteitsbeginsel als toetssteen voor wetgeving is evenwel problematisch omdat maatschappelijke en politieke oordelen over de wenselijkheid van wetgevend optreden evenzeer meespelen en legitiem zijn. In deze bijdrage wordt uiteengezet dat desondanks proportionaliteit en daarmee ook politieke afwegingen over noodzaak en inhoud van een wettelijke maatregel door de rechter kunnen worden getoetst.

Binnen het tuchtrecht in de gezondheidszorg bestaan verschillende discussiepunten. In het artikel wordt ingegaan op twee hiervan, namelijk de collectieve aansprakelijkheid binnen het tuchtrecht en de rol van de Inspectie voor de Gezondheidzorg (IGZ). Beide discussiepunten houden nauw verband met het primaire doel van het tuchtrecht: het bevorderen en bewaken van de kwaliteit van de beroepsuitoefening. In dit artikel worden de verschillende mogelijkheden verkend om het tuchtrecht op deze punten aan te passen.

Vanwege het 45-jarige bestaan van de Vereniging voor Gezondheidsrecht is in april 2012 een jubileumvergadering gehouden met de titel ‘Werk in uitvoering: de toekomst van het gezondheidsrecht’. Tijdens de vergadering gaf prof. dr. H. Nys een toelichting op de oratiebundel die ter gelegenheid van het jubileum is uitgegeven en sprak prof. dr. P. Schnabel de vijfde Henk Leenenlezing uit met de titel: ‘De maatschappelijke betekenis van het gezondheidsrecht’. Aansluitend waren vier parallelsessies georganiseerd over respectievelijk het begin van het leven, preventie en publieke gezondheid, juridische implicaties van klinische genetica en het einde van het leven. Tijdens het middaggedeelte spraken prof. dr. H.M. Dupuis, prof. dr. A.C. Nieuwenhuijzen-Kruseman en prof. dr. M. Trappenburg over de bijdrage van het gezondheidsrecht aan de (toekomstige) kwaliteit van zorg.

Informatie is van groot belang voor het uitoefenen van zelfbeschikking bij prenatale screening. Gezondheidsraad, regering en parlement hechten veel waarde aan gestandaardiseerde informatie en een non-directieve attitude van diegene(n) die de zwangere begeleidt in het kader van het landelijk programma prenatale screening. Echter, voor het borgen van zelfbeschikking van zwangeren is het belangrijk dat het informeren over prenatale screening wordt opgevat als een sociaal-dialogisch proces dat verder reikt dan het geven van feitelijke informatie. Daarenboven is het noodzakelijk dat de leeftijdsgrens voor de vergoeding van de combinatietest wordt losgelaten, opdat zwangeren daadwerkelijk keuzevrijheid hebben bij beslissingen rond prenatale screening op Downsyndroom.

Dit artikel doet verslag van een thematische wetsevaluatie waarin een groot aantal wettelijke regelingen zijn bestudeerd met betrekking tot de daarin opgenomen regels inzake wilsonbekwaamheid en vertegenwoordiging. Het in het kader van de evaluatie uitgevoerde onderzoek bevatte, naast analyse van nationale wetgeving en zelfregulering, ook een rechtsvergelijkende en een belangrijke empirische component. Geconcludeerd wordt dat de Nederlandse regelgeving (die sterkere en zwakkere kanten heeft) op een aantal punten niet de regels biedt die (ook gelet op internationale standaarden) nodig zijn voor een optimale balans tussen zelfbeschikking en bescherming. In het rapport van het evaluatieonderzoek worden dan ook aanbevelingen gedaan ter verbetering van wetgeving en beleid, onder meer betreffende het omgaan met wilsonbekwaamheid, verheldering van het vertegenwoordigingsregiem en verbetering van procedurele rechtsbescherming.

In Nederland dient de Minister van VWS ervoor te zorgen dat er voldoende hennep wordt geteeld voor wetenschappelijk onderzoek naar de medische toepassing ervan of voor de productie van geneesmiddelen. Op basis van de wetsgeschiedenis, de correspondentie van de minister met de Kamer en toepasselijk internationaal recht wordt geconcludeerd dat deze zorgplicht niet alleen op de teelt ziet, maar ook een actieve ministeriële inbreng impliceert op het punt van bedoeld onderzoek en ten aanzien van de vraag wat ‘voldoende’ in de praktijk betekent. De uitvoeringspraktijk lijkt vooral gericht op teelt als uitsluitend voorwaardenscheppend instrument voor derden.

The exclusion of women from being elected for an orthodox Christian political party (SGP) is declared discriminatory by the Supreme Court. It overlooked however the importance of the freedom of religion in a pluralistic society. Furthermore, not any woman concerned was prepared to start proceedings. The party was moreover not inspired by an idea of inferiority, but by religious views on the roles of men and women. The Court ignored the importance of a representation of non-dominant social currents.