Op verzoek van de politiek is twee jaar na inwerkingtreding van de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte ggz (Wvggz) de eerste wetsevaluatie uitgevoerd. In dit artikel ligt de focus op de Wet zorg en dwang. De auteur staat in het bijzonder stil bij de betekenis van de uitkomsten voor de rechtspositie van cliënten met een verstandelijke beperking of een psychogeriatrische aandoening. Het artikel wordt afgesloten met een blik vooruit: welke partijen zijn nu aan zet?

Dit is de eerste kroniek met betrekking tot de Wet verplichte ggz (Wvggz) en Wet zorg en dwang (Wzd). Deze heeft primair betrekking op de jurisprudentie in het jaar 2020. Om een zo actueel mogelijk overzicht te bieden zijn hierin echter ook de uitspraken van de Hoge Raad en de voor de interpretatie van de wet meest relevante rechtbankuitspraken uit de periode tussen 1 januari en 1 augustus 2021 meegenomen. Deel 1, dat verschenen is in TvGR 2021, afl. 5, heeft betrekking op de rechtspraak met betrekking tot de Wvggz (verplichte zorg, zorgmachtiging, crisismaatregel en opeenvolging en stapeling van maatregelen). Dit tweede deel bevat een vervolg hierop (verlenen van verplichte zorg en klachtrecht/schadevergoeding) en daarnaast een bespreking van de rechtspraak met betrekking tot de Wzd en de samenloop tussen de Wvggz en de Wzd.

In the Netherlands, the use of involuntary treatment in the mental health care sector is governed by the Dutch Care and Compulsion Act (Wzd). This study examines the legal position of persons with intellectual disabilities under this Act. The Wzd is analyzed in light of the human rights standards of Article 12 of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). The findings of this study show that the Wzd does not meet the standards of Article 12 in several cases. The Wzd does not recognize the legal capacity of persons with intellectual disabilities, it continues to allow for substituted decision-making and support measures are not complemented by adequate safeguards. From a theoretical point of view, an imbalance between the protection of and the respect for the autonomy of persons with intellectual disabilities can be observed. This article formulates several recommendations in order to restore this balance.
---
De Nederlandse Wet zorg en dwang (Wzd) ziet toe op de rechten van mensen met een verstandelijke beperking bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname. Dit artikel onderzoekt de juridische positie van mensen met een verstandelijke beperking ten aanzien van deze wet. De Wzd wordt geanalyseerd in relatie tot artikel 12 van het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (VRPH). De bevindingen van dit onderzoek laten zien dat de Wzd in verschillende gevallen niet voldoet aan de normen van artikel 12 VRPH. Zo wordt onder andere de handelingsbekwaamheid, ofwel ‘legal capacity’, van mensen met een verstandelijke beperking niet erkend en blijft plaatsvervangende besluitvorming mogelijk. Vanuit theoretisch oogpunt is er sprake van een disbalans tussen de bescherming van en het respect voor de autonomie van mensen met een verstandelijke beperking. Dit artikel doet daarom meerdere aanbevelingen om dit evenwicht te herstellen.

De Kroniek geeft een overzicht van ontwikkelingen in de Nederlandse wetgeving relevant voor de gezondheidszorg in de periode 1 juli 2018-31 december 2020. Een bijzondere periode vanwege de coronapandemie. Onder andere wetgeving die ‘on hold’ staat, aandacht voor preventie en mogelijk een opmars voor ingrijpendere wijzigingen in het zorgstelsel.

Volgens de Wet levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding is euthanasie bij wilsonbekwame patiënten met dementie toegestaan op grond van een schriftelijke wilsverklaring. Voor het vaststellen van wilsonbekwaamheid kunnen de regels daarvoor worden gevolgd uit de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en geestelijk gehandicapte cliënten.

Met het oog op de coronapandemie zijn in de intramurale ggz beduidende beperkingen doorgevoerd: het ontvangen van bezoek, de vrijheid van bewegen in de kliniek en het verlof om de kliniek te verlaten worden aanmerkelijk begrensd. In deze bijdrage worden vraagtekens geplaatst bij de rechtmatigheid van deze collectieve maatregelen die op instellingsniveau worden vastgesteld. Bedenkingen zijn er tevens ten aanzien van te signaleren beperkingen in het klachtrecht en inspectietoezicht. De rechtsbescherming van opgenomen psychiatrische patiënten lijkt medio april 2020 niet op orde.

De Wet zorg en dwang (Wzd) vervangt op 1 januari 2020 de Wet Bopz als het gaat om mensen met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking. Minister De Jonge (VWS) heeft op 5 juli 2019 na uitvoerig overleg met het veld in een Kamerbrief kenbaar gemaakt dat 2020 een overgangsjaar wordt voor de Wzd. In dit artikel wordt de stand van zaken en de actuele inhoud van de Wzd besproken.

Op 23 januari 2018 stemde de Eerste Kamer in met de Wet zorg en dwang. Deze wet zal de huidige Wet Bopz vervangen wat betreft onvrijwillige zorg aan en onvrijwillige opname van cliënten met een verstandelijke beperking of psychogeriatrische problematiek. In deze bijdrage wijzen de auteurs een aantal onderdelen van de wet aan die naar hun mening, vooruitlopend op de (voorgenomen) inwerkingtreding in 2020, nog nadere duiding of uitleg behoeven.

Care providers establish often long term relationships with their clients. It is of paramount importance that the threshold for a complaint or dispute resolution is preferably low. Ideally this is not a ‘mini-trial’ in which care provider and client are opposed against each other, but a constructive dialogue at a round table guided by a skillful complaints officer. This is what has been introduced by the Healthcare Quality, Complaints and Disputes Act (the Wkkgz).
The new complaint system introduced with the Wkkgz applies to care covered by the Chronic Care Act (WLZ), the Healthcare Insurance Act (ZVW) and optionally can also apply to care based on the Social Support Act (WMO 2015).
In my opinion it is a missed opportunity that the legislator has not introduced a similar complaint procedure in the Youth Act, but instead has chosen the ‘mini-trial’ option here. Moreover, it is also confusing for care providers and clients to follow different complaints systems next to each other.
Finally, in psychiatric care where decisions of care providers can interfere with the right to self-determination there is a separate complaint procedure with a role for the Family Court. For all other run-of-the mill issues also in the psychiatric care the Wkkgz complaint procedure applies.

Verslag van de op 4 november 2016 in het Domus Medica te Utrecht gehouden najaarsvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht.