In the corona period, phenomena such as disinformation and conspiracy activism have taken on a greater and more disturbing significance. This article provides a first problem picture of current manifestations in the broader social context and offers tentative explanations. It looks in turn at who makes and distributes the fake news, what role conspiracy activism plays in this, what is known about social receptivity, and what the implications are for law enforcement and security. Finally, an action perspective is presented.

Restorative justice as implemented in many countries adopts a rather narrow approach, where responding to crime and other types of injustice is being restricted to the interpersonal level. ‘Society’ as important pillar in ­restorative justice does not play an ­important role in daily practice, and ­linkages to the institutional and political ­level are seldom established. Such practice risks to replicate or to strengthen structural inequalities in society. One possible strategy to deal with this challenge, is to engage in network oriented ­approaches in order to develop a better understanding of system injustices, and to contribute to more encom­passing and sustainable response mechanisms in society. Can and should the restorative justice movement build alliances with other social movements in order to realise this perspective? The article is structured along the following lines. First, various visions of ‘structural violence’ are reflected upon. Reference is made, for example, to the issue of ­(de)colonisation and concomitant forms of ‘epistemic injustice’. Considerable attention is given to the complexity and the multilayered nature of underlying causes of injus­tices in the respective social fields, and to the risk of simplification and polarisation in society but also within social movements. The discussion then fo­cuses on practices of dealing with conflict, diversity and participatory decision making within the respective social movements, and whether and how restorative justice can offer inspiration and practical support. Thirdly, broader strategies on social transformation are discussed, dealing with, for example, how the interchangeable roles of warrior and healer can be adopted, and how, at a more general level, restorative oriented partnerships can be formed.

Maatschappelijke akkoorden zijn nuttig en wenselijk, maar vragen vanuit de kernwaarden van goed openbaar bestuur om aandacht. In deze bijdrage doet de auteur – geïnspireerd door een recent advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur over maatschappelijke akkoorden – voorstellen tot aanpassing van de Aanwijzingen voor convenanten, zodat optimaal inhoud kan worden gegeven aan de kernwaarden van goed openbaar bestuur bij de totstandkoming van maatschappelijke akkoorden. De suggesties tot aanpassing van de aanwijzingen zien onder meer op een versterking van de positie van het parlement, een betere borging van een goede representatie aan de onderhandelingstafels en het vergroten van transparantie van het proces.

In het Urgenda-arrest heeft de Hoge Raad vooral oog voor zijn eigen rol in de rechtsstaat, maar miskent de belangen die ten aanzien van de andere staatsmachten in het geding zijn. Het wetgevingsbevel is niet verenigbaar met grondwettelijke waarborgen voor de zelfstandigheid van de (leden van de) Staten-Generaal in het kader van de machtenscheiding. Bovendien ontspoort het arrest op het punt van het legaliteitsbeginsel in de rechtsstaat, in die zin dat het pad verlaten wordt waarbij de rechter volgens (het stelsel van) de wet en het recht rechtspreekt. De Hoge Raad past niet de wet en het recht toe, maar stelt daarvoor in de plaats de toepassing van politieke en wetenschappelijke inzichten. Daarmee begeeft de Hoge Raad zich in het politieke domein.

Er zijn twee regeringsvoorstellen aanhangig tot wijziging van de Grondwetsherzieningsprocedure. Het eerste verduidelijkt de bevoegdheid van de Tweede Kamer om de tweede lezing van een herzieningsvoorstel te verrichten en vervangt de tussentijdse ontbinding van die Kamer door een verkiezing. Het tweede regeringsvoorstel wil de tweede lezing in verenigde vergadering laten plaatsvinden. De auteur bespreekt hoe beide voorstellen zich verhouden tot de waarborg van een tussentijdse kiezersraadpleging, tot de rol van de Eerste Kamer als Chambre de réflexion en tot elkaar. Hij betoogt dat het eerste regeringsvoorstel duidelijke verbeteringen oplevert, terwijl er op het tweede het nodige valt af te dingen.

De in 2021 verschenen boeken Twee pijlers van Koole en Het land moet bestuurd worden van Voermans hebben zich binnen een halfjaar al onderscheiden door een derde druk (Voermans) en plaatsing op de longlist van de PrinsjesBoekenPrijs (Koole). Als historicus en politicoloog met praktijkervaring toont Koole de kracht van ons electorale systeem, maar ook een dreigende ontdemocratisering door niet-electorale krachten, waaronder de rechtspraak. Voermans’ speelse en soms persoonlijke beschouwing gaat over de prijs van ons poldermodel: regenteske bestuurders, van wie de meesten uiteindelijk toch blijken te deugen. Hebben de beschouwingen van Koole en Voermans wel voldoende overtuigingskracht en urgentie?

In deze bijdrage besteedt de auteur aandacht aan opvattingen over vermogensongelijkheid en aan de in dat kader in België en in het Vlaams Gewest recent ingevoerde wetgeving. Die wetgeving moet enerzijds fiscale besparingroutes onaantrekkelijk maken en gunt anderzijds de verre verwant een fiscaal voordeeltje.

The Court of Justice has ruled that the Flemish complete prohibition of the unstunned slaughter of animals according to religious laws is not contrary to EU law, notwithstanding the exception in Regulation1099/2009 and Article 10 of the Charter of Fundamental Rights of the EU (religious freedom). The Court used the concept of the interpretation of human rights in the light of present day conditions, not to extend the scope of the freedom concerned, but to restrict the religious freedom of Jews and Muslims. Religious rules that have existed for millenniums may give way to very recent views on animal welfare. This contribution is a critical appraisal of the judgment.

The books by the French writer Alexis Tocqueville attracted great interest, also in the Netherlands, including Groen van Prinsterer and his friends. Groen frequently quotes from it, often with approval – for example about the vulnerability of democracy –, sometimes with critical commentary – about democracy as the fruit of revolutionary concepts, for example. This article contains the result of an investigation into intercourse of Groen with the works of Tocqueville. This research was carried out as part of the Tocqueville project of Prof. Sophie van Bijsterveld, professor of Law, Religion and Society at Radboud University in Nijmegen (https://www.ru.nl/tocqueville/).

What is a good governance approach to uncertainty or reflexivity? Reducing uncertainty is an important task of policy and governance, but it can also derail. That is why good governance includes holding space for uncertainty. A Christian worldview provides insights for a more relaxed handling of uncertainty. The notions of certitudo, improvisation and humility are then central. Together, they form building blocks for a post-secular perspective on governance in times of crisis.

In deze bijdrage bespreken de auteurs inhoudelijke en didactische aanknopingspunten voor de integratie van professionele ethiek in de academische juridische opleiding. Dat gaat wat de auteurs betreft verder dan (enkel) het leren van gedragsregels, maar betreft ook de (kritisch-)ethische reflectie (op de professionele rol) van de jurist en ethische oordeelsvorming. Aanknopingspunten uit rechtstheoretische en onderwijskundige literatuur vragen om een curriculum brede, stapsgewijze, inbedding met passende toetsing. Dit onderwijs dient idealiter een combinatie te zijn van afzonderlijke meta-juridische vakken over recht en ethiek, positiefrechtelijke vakken die ethische elementen bevatten, klinische training en specifieke vakken over beroeps- of professionele ethiek. In dit artikel bespreken de auteurs diverse methoden die kunnen worden gebruikt om het onderwijs vorm te geven en illustreren dit met enkele voorbeelden uit het Utrechts universitair juridisch onderwijs. Actieve participatie, reflectie en – idealiter – eigen ervaringen zijn daarbij van groot belang. Een aantal modellen uit niet-juridische disciplines kan behulpzaam zijn bij het bieden van structuur voor ethische reflectie, voor zover het morele sensitiviteit en morele oordeelsvorming stimuleert. Verscheidene toetsingselementen op het terrein van de ethiek zijn door het curriculum heen nodig. Leeractiviteiten en toetsing kunnen worden opgebouwd in het curriculum van kennis en begrip, naar competenties ten aanzien van ethische dilemma’s en moreel oordelen.

Gijsbert Karel van Hogendorp is the auctor intellectualis of the 1818 Dutch constitution. It was his sketch for a new constitution that was used as a starting point for the deliberations of its original drafting committee. Van Hogendorp justifies his constitution as a restoration of the Burgundian constitution that applied before the Dutch Republic. In recent literature Van Hogendorp’s restorational argument is presented as an invention of tradition. In this article an alternative explanation is presented, namely that it is part of a form of classicist political thought that was common during the ancien régime. Van Hogendorp describes his constitution as a moderate monarchy, in which the three principles of monarchy, aristocracy and democracy are properly balanced. And he mainly defends this mixed regime by pointing out that it is a restoration of the old Burgundian constitution of the Netherlands. This way of reasoning is, as will be shown, typically classicistic.