The role that Paul Scholten assigns to conscience in his legal methodology still leads to heated discussions in literature after almost 100 years. Recognizing that in case law the conscience of the judge can be of decisive importance is apparently problematic. It would facilitate political court rulings, make judicial judgment uncontrollable and could be arbitrary for the parties to the legal dispute. Not only Scholten’s view on the role of conscience in judicial decision making is “a stumbling block”. At least as great is the fuss about his representation of conscience. Only Christian lawyers could identify with this. This article attempts to shed new light on the above points of criticism by drawing attention to the following aspects of Scholten’s legal methodology: the role of the facts in establishing the law, the nature of the legal judgment and finally the grounds on which conscience may be determined.

In deze bijdrage worden twee van de drie wetsvoorstellen voor een ‘eerlijke economie’ aan een kritische evaluatie onderworpen. Uit de historische en actuele schets die volgt, blijkt dat de wens om tot versterking van de positie van werknemers te komen bijzonder toepasselijk is in het huidige tijdsgewricht, waarin de factor arbeid op verschillende niveaus aan betekenis heeft ingeboet.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM of Hof) heeft in de periode van september 2019 tot en met augustus 2020 weer diverse uitspraken gedaan over gezondheidsrechtelijke onderwerpen. Veel uitspraken borduren voort op of geven een nadere uitleg aan zaken waarover het Hof zich eerder heeft gebogen. Tegelijkertijd komt uit de uitspraken van afgelopen jaar het beeld naar voren dat het Hof in toenemende mate belang hecht aan de beschermingsplicht van de overheid, in het bijzonder bij gedetineerden, psychiatrische en verstandelijk beperkte patiënten en personen die anderszins kwetsbaar zijn.

Regulering van winstuitkering is een politiek discussiepunt. Het kan dan ook voorkomen dat regulering van winstuitkering tot een lappendeken aan wetgeving leidt. Dit artikel gaat na welke ruimte het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) en het Unierecht laten om politieke compromissen te sluiten op het gebied van winstuitkering door zorgaanbieders.

Political parties in the Netherlands have been calling for a ban on Hizb ut-Tahrir for years. But what do we actually know about this movement, its supporters and how they relate to Dutch society? This article is one of the first attempts to paint a more complete picture. It shows that the movement and its supporters adhere strictly to the course of the (re) establishment of the caliphate that was mapped out by founder Taqiuddin al-Nabhani in the 1950s. However, the assumption that the movement would advocate or encourage the use of violence requires nuance. These insights are not ‘static’ or ‘comprehensive’ and should be seen as a contribution to the discussion of the nature of the movement. The question of how the course – ideas and activities – of Hizb ut-Tahrir relates to democratic society will be addressed in a subsequent article.

Since society was secularized, the values of democracy based on the rule of law seem to have the best (potential) binding force for social cohesion. These values are linked to Christianity however. The relation between both will be explained by a critical review of Larry Siedentops Inventing the individual and Olivier Roy’s l’Europe est-elle chrétienne?

In deze bijdrage wordt de vraag besproken of de wetgever in formele zin gebonden is aan eerdere eigen wetgeving die extra procedurele eisen aan het wetgevingsproces bevat. Die vraag wordt, met een beroep op de autonomie van de wetgever, ontkennend beantwoord. Dat geldt ook als die procedurele wetgeving uitwerking geeft aan grondwettelijke normen. Wel kan de organieke wet een hulpmiddel zijn bij de interpretatie van de achterliggende grondwettelijke norm. Aan die norm is de wetgever uiteraard wel gebonden.

Uit de letterlijke tekst van de grondrechtenbepalingen in de Grondwet volgt strikt genomen alleen de eis dat een grondrechtsbeperking op een formele wet moet zijn gebaseerd. Hieruit moet echter niet worden afgeleid dat er geen materiële vereisten gelden waaraan beperkingen van grondwettelijke grondrechten moeten voldoen: het grondwettelijk wetsbegrip leent zich voor een materiële invulling. Uit diverse passages in de parlementaire stukken blijkt dat de grondwetgever deze materiële invulling ook voor ogen had, en ook in de ontwikkelingen na de grondwetsherziening van 1983 zijn daarvoor aanknopingspunten te vinden. Met een dergelijke invulling kan de toetsing aan de Grondwet in het wetgevingsproces meer inhoud en diepgang krijgen. Het artikel beschrijft dit en biedt handvatten voor deze toetsing.

De vraag naar de betekenis van de Grondwet voor de wetgever wordt meestal beantwoord met verwijzing naar haar bindende kracht, het toetsingsverbod en de veelvuldige delegatie aan de wetgever. De conclusie is vervolgens dat de Grondwet de wetgever veel vrijheid laat. Ik ben het eens met die conclusie, maar betoog dat deze argumentatie niet het hele verhaal vertelt. Wat ontbreekt is de rol van de Nederlandse grondwetscultuur. Drie elementen van die cultuur worden besproken: het bindende karakter van de Grondwet voor de wetgever, grondwetsinterpretatie en het ontbreken van een visie op welke normen in de Grondwet thuishoren.

Het innovatiebeginsel is tegenwoordig onderdeel van de geïntegreerde aanpak van de Europese Commissie voor betere regelgeving. Het innovatiebeginsel waarborgt dat bij de ontwikkeling van beleid en wetgeving de gevolgen voor innovatie volledig worden beoordeeld. De impact van nieuwe regels op innovatie wordt ook in Nederland geanalyseerd in het IAK en in het kader van de mkb-toets. Toch blijft de betekenis van het innovatiebeginsel ondoorgrondelijk. De literatuur is tevens terughoudend ten opzichte van de invoering van innovatie als een rechtsbeginsel. Dit artikel geeft aan de hand van interdisciplinaire literatuur een genuanceerd beeld van innovatievriendelijke regelgeving en het innovatiebeginsel. Het gaat in op de juiste interpretatie van het innovatiebeginsel en hoe dit principe kan bijdragen aan het realiseren van betere regelgeving.

Met het verschijnen van de Better Regulation Agenda in 2015 presenteert de Europese Commissie één samenhangend wetgevingsbeleid, dat voorheen versnipperd was over verschillende domeinen en documenten. In het nieuwe beleidsdocument wordt bovendien de nadruk gelegd op het feit dat wetgevingstrajecten niet lineair zijn, maar juist cyclisch verlopen. Hierdoor is de koppeling tussen impact assessments vooraf en wetsevaluaties achteraf nog belangrijker geworden. In dit artikel wordt bezien wat de stand van zaken is van dit wetgevingsbeleid, met de nadruk op de koppeling van de beleidsinstrumenten. Specifieke aandacht is er voor de samenwerking tussen de drie EU-instellingen op dit gebied.

Voor deze aflevering van het estafette-interview spraken Elianne van Steenbergen en Frans van Bruggen namens de redactie van Tijdschrift voor Toezicht met Monique Verdier, sinds 1 februari 2019 vicevoorzitter in de raad van bestuur en Katja Mur, sinds 1 januari 2019 lid van de raad van bestuur. Mede naar aanleiding van de suggesties van Martijn Snoep, bestuurslid van de Autoriteit Consument en Markt (ACM), die we interviewden voor nummer 2020-3 van Tijdschrift voor Toezicht, spraken wij met Katja en Monique over hoe privacy zich verhoudt tot andere publieke waarden en de rol die privacy speelt in de coronacrisis.

Is the concept of ‘retribution’ compatible with restorative justice? Starting from the perspective that retribution is an imperative given and that restorative justice should be a preferent option in coping with crime, the concept of retribution needs to be redesigned. Rethinking retribution needs to take into account the hypersensitive nature and complexity of modern society. Apparently incompatible interests need to be reconciled, paying tribute to the citizenship of both the victim and the perpetrator. Notwithstanding censure to be in place, implying the infliction of ‘pain’, the aim must lie in a reconstruction of civil relationships affirming the victim and the perpetrator to be part of the community. Standards applied must reflect objectivity, implying proportionate punishment, with a preference towards restorative justice because it is the more subsidiary option. Thus, retribution notwithstanding the imperative and painful nature of retribution, the execution should pursue the reconstruction of (civil) relationships.

This article discusses the concepts of society and community involvement as they appeared in the articles of the Dutch-Flemish Tijdschrift voor Herstelrecht (Journal of Restorative Justice) during last 20 years. It shows how the journal from its very beginning adopted a strong focus on criminal justice reform, although restorative practices within the community occupied a considerable space in the consecutive volumes as well. Studies on restorative justice programmes in Belgium and The Netherlands, such as victim-offender mediation and family-group conferences, revealed a predominant orientation on interpersonal relationships stressing the role of the community of care. In the same sense, also community mediation and other community oriented restorative practices focus on the personal well-being of people and the improvement of personal and social relationships. Hence, both theory and practice face two important challenges in developing restorative justice: (1) which role to give to a larger community and how to operationalize its involvement, and (2) how to deal with underlying causes of crime and social-structural injustices? Referring to European action-research projects and to conceptual models developed outside Europe, a case is made for designing restorative justice methodologies and programmes involving civil society in a more encompassing way and linking micro to macro societal levels. Developing strategic alliances with new social movements could be the way forward.

This article states that the social and political context in which restorative justice is situated, needs more attention. The polarized rhetoric of populists with their plea for more state control and repression does not fit with the restorative approach with its emphasis on inclusion and social responsibility of active citizens. The author suggests that the paradigm of ‘positive security’ as coined by Marc Schuilenburg and others could function as a base for an alternative, more constructive and inclusive ‘big story’ on crime and security that is more akin to restorative justice. Aspects of current social protest movements as the MeToo movement, Black Lives Matter and climate demonstrations could be integrated in this ‘big story’, also to prevent that restorative justice is viewed only as a quick fix to soothe symptoms and not address political and social root causes of injustice. In this way, the international restorative justice movement could widen its scope.