Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM of Hof) heeft in de periode september 2020 tot en met augustus 2021 verschillende uitspraken gedaan over mensenrechtelijke vragen op het snijvlak met het gezondheidsrecht. Veel van deze uitspraken borduren voort op eerdere jurisprudentie van het Hof, maar er zijn ook uitspraken over nieuwe onderwerpen, waaronder over COVID-19, de rechten van psychiatrische patiënten, huiselijk geweld en kindermishandeling alsmede over vaccineren.

In 2016 trad de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) in werking. In dit artikel wordt verslag gedaan van de eerste evaluatie van deze wet. Hieruit blijkt dat de wet bijdraagt aan de daarmee beoogde doelen, maar dat zich in de praktijk ook knelpunten voordoen. De belangrijkste daarvan worden besproken.

Het persoonsgebonden budget (pgb) is een middel om tot maatwerk in het individuele geval te komen maar ook gevoelig voor ongewenst gebruik. De gemeentelijke vrees voor ‘oneigenlijk gebruik’ kan er ook toe leiden dat de gemeente op haar beurt oneigenlijk gebruik maakt van de mogelijkheden van de controle vooraf. Bijvoorbeeld door te verbieden dat het budget op een bepaalde manier wordt besteed. Kan dat en is het wenselijk? Zijn er ook nog andere manieren om ongewenst gebruik te beperken? Belangrijk is dat beide partijen met open vizier met elkaar moeten spreken. Dat geldt voor de cliënt maar ook voor de gemeente.

Het machtigingsvereiste is voor zorgverzekeraars een krachtig sturingsinstrument, met name bij niet-gecontracteerde zorgaanbieders. Het stelt hen in staat om vóóraf te beoordelen of verzekerden recht hebben op de voorgenomen zorg. De toetsing van zorgverzekeraars gaat daarbij soms echter verder dan wettelijk mogelijk lijkt. Voorts leiden recente arresten tot een intensievere beoordeling van machtigingsaanvragen.

AI kan de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg verbeteren, maar gaat ook gepaard met grote risico’s voor patiënten. Deze bijdrage bespreekt de recente Europese ontwikkelingen met betrekking tot regulering van AI in de gezondheidszorg en de gevolgen daarvan voor de rechten van de patiënt.

Deze bijdrage gaat in op het drangkader in het Nederlandse jeugdhulpverleningsstelsel en het spanningsveld dat bestaat tussen een juridische benadering hiervan en de praktijk. Ook wordt gekeken naar het recht op informed consent, zoals dat voortvloeit uit het internationale recht op autonomie en is neergelegd en uitgewerkt in de WGBO.

In deze bijdrage wordt stilgestaan bij het juridische kader voor gegevensuitwisseling ten behoeve van bemoeizorg. Centraal staat de vraag of het goed hulpverlenerschap als zelfstandige grond ter doorbreking van het beroepsgeheim kan en mag worden beschouwd. Dit onder andere met het oog op het (informationele) zelfbeschikkingsrecht van de cliënt.

Door het programma ‘Nu Niet Zwanger’ wordt gepoogd middels anticonceptiecounseling kwetsbare mensen vrijwillig een keuze te laten maken over anticonceptie. Enkele juridische aspecten blijven daarbij onderbelicht, waaronder zorgvuldigheidsnormen zoals het informed consent en de wilsonbekwaamheid. De onderbelichte juridische aspecten van het programma staan in dit artikel centraal.

De organisatie van de gezondheidszorg is, evenals in veel andere sectoren, aan verandering onderhevig. Zo is zorgverlening steeds vaker samenwerking tussen meerdere zorgverleners en/of zorginstellingen geworden.