De laatste maanden werd de Unie opgeschrikt door wetgeving in Hongarije en Polen die door veel lidstaten werd beschouwd als ernstige schending van de rechtsstaat. Er kwamen reacties dat dergelijke inbreuken op de waarden van de EU niet geaccepteerd konden worden en dat beide landen daarvoor via het nieuwe rechtsstaatmechanisme gekort moesten worden in hun subsidies uit de EU-begroting en met name het herstelinstrument. In deze bijdrage ga ik na wat het rechtsstaatmechanisme precies inhoudt en in hoeverre inbreuken op het EU-recht en met name de waarden die in artikel 2 VEU zijn neergelegd daarmee gesanctioneerd kunnen worden. De auteur komt in de analyse tot de conclusie dat dit niet zo eenvoudig is als sommigen aanvankelijk dachten.
Verordening (EU) 2020/2092 van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2020 betreffende een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting (PbEU 2020, L 433/1).

Digitaliseringsvraagstukken zijn voor de wetgever een zekere worsteling, omdat het vaak lastig is vooraf te overzien op welke wijze digitaliseringsaspecten moeten worden geadresseerd in wet- en regelgeving. De Afdeling advisering van de Raad van State heeft daarom, in aanvulling op haar algemene toetsingskader, een specifiek op digitalisering gericht toetsingskader gepresenteerd. Binnen de drie onderdelen van het kader – de beleidsanalytische, de juridische en de wetstechnische toets – wordt een aantal vraagpunten benoemd dat vanwege de digitaliseringsdimensie aandacht behoeft. Door aan te geven hoe zij zelf digitaliseringsaspecten weegt en toetst in haar advisering heeft de Afdeling een nieuwe impuls willen geven aan de discussie over wetgevingstoetsing in het digitale tijdperk. In dit artikel wordt het kader toegelicht en in de context van de bredere discussie rondom digitalisering en wetgeving geplaatst.

The relative openness of the concept of public order is increasingly instrumentalised in legislation which affects religious minorities. This article argues that a permanent distinction must be made between social norms and public order, and that an appeal to social norms in the context of public order indicates a free, or ‘ad libitum’, use of constitutional law.

In 2018 en 2019 kwam het Hof van Justitie van de EU met een aantal zaken waarin het Hof rechtstreekse horizontale werking toekent aan grondrechten in het EU Handvest. Een van die arresten betreft de gevoegde zaken Bauer en Willmeroth, waarin artikel 31 lid 2 van het Handvest rechtstreekse horizontale werking toegekend krijgt. Uit het iets later gewezen arrest over de gevoegde zaken TSN en AKT valt echter op te maken dat die rechtstreekse werking wellicht niet zo rechtstreeks is als het Hof doet voorkomen.

In deze bijdrage wordt uitgegaan van de deining die de arresten Viking en Laval hebben veroorzaakt in bepaalde vakbondsmiddens. Monti merkte eerder al op dat de EU door beide arresten een van de meest fervente voorstanders van de Europese integratie van zich dreigt te vervreemden. Onderzocht wordt of grondwettelijke, wetgevende of rechterlijke evoluties die kloof hebben verzacht of zouden kunnen verzachten.

Richtlijn 2004/38/EG legt de voorwaarden vast waaronder EU-burgers van hun vrij verkeer gebruik kunnen maken in de EU. Voor economisch niet-actieve EU-burgers zijn bijvoorbeeld specifieke voorwaarden verbonden aan hun verblijf. In het bijzonder gaat het om het hebben van voldoende bestaansmiddelen alsmede het hebben van een dekkende zorgverzekering. Waar het Hof van Justitie in de afgelopen jaren enkele belangrijke uitspraken heeft gedaan over de bestaansmiddeleneis, doet het in de zaak A uitspraak over de zorgverzekeringseis. Deze bijdrage analyseert het nieuwste arrest van het Hof van Justitie in het licht van het geldende Europese recht en rechtspraak.
HvJ 15 juli 2021, zaak C-535/19, ECLI:EU:2021:595 (A/Latvijas Republikas Veselības ministrija).

In deze bijdrage wordt de waardenoverlap inzake racisme tussen voetbal en samenleving verduidelijkt, welke een basis en verklaring vormt voor een repressief optreden van zowel de overheid als de sportwereld binnen een voetbalcontext. De verscheidene (Europese, Belgische en Nederlandse) handhavingsinstrumenten en hun tekortkomingen en uitdagingen komen hierbij aan bod.

De vanzelfsprekendheid waarmee in huidige internationale instrumenten en zelfs nationale parlementaire stukken geweld tegen vrouwen wordt gekoppeld aan emancipatiebeleid en patriarchale machtsverhoudingen, verhult dat achter dit besef een jarenlange maatschappelijke, politieke en juridische strijd schuilgaat. Deze bijdrage brengt de ontwikkeling van de opsporing en vervolging van seksueel geweld tegen vrouwen in kaart en reflecteert op de onderliggende redenen die ten grondslag liggen aan de knelpunten die hierbij spelen.

De gedachte leeft breed dat voor een effectieve aanpak van uitingsdelicten op grond van gender het Wetboek van Strafrecht dient te worden aangepast. Deze gedachte is inmiddels kracht bijgezet door een concept-wetsvoorstel waarmee onder meer wordt beoogd het uitingsdelict groepsbelediging (art. 137c Sr) aan te passen zodat op gender gebaseerde discriminatie onderdeel wordt van deze bepaling. Hoewel dit wetsvoorstel gezien de huidige maatschappelijke context begrijpelijk is, roept het ook wat vragen op. Deze bijdrage bespreekt dit wetsvoorstel en gaan in op een aantal problematische aspecten ervan.

Ook nu nog, ver in de 21ste eeuw, is de taal van de rechtspleging niet inclusief. De Hoge Raad verwijst in zijn arresten bijvoorbeeld naar functionarissen en procesdeelnemers met louter mannelijke verwijswoorden, en beoordeelt het optreden van de raadsvrouwe met wat van de raadsman mag worden gevergd. In wetenschappelijke artikelen is eveneens de mannelijke vorm de norm voor het aanduiden van algemeenheden. Dat geldt ook voor wetteksten. Deze mannelijke dominantie in juridische taal is ongetwijfeld een cultureel verschijnsel, maar heeft geen basis meer in de huidige samenleving. Hoe kunnen we bereiken dat taal in de rechtspraktijk ‘inclusiever’ wordt?

Ethnic profiling by governments unfortunately has a worldwide interest. If we look at the Dutch situation, it turns out that the problem is not limited to the police. Serious problems also arise when it comes to checking the legality of tax benefits and detecting benefit fraud. In this contribution, the authors draw attention to racial discrimination due to the use of profiles by government institutions in the Netherlands. It seems that our anti-discrimination legislation is in good order and that raises the question of whether legal refinement is needed or whether solutions should be sought outside the legal sphere. The authors think the latter strategy and make suggestions for a more holistic solution direction.

This special issue focuses on the role concept, which has largely fallen out of use in sociology, but which seems ideally suited to analyze the circumstances in which legal professionals work nowadays. Their occupations are often surrounded by constitutional guarantees and professional standards, but at the same time in full swing due to policy reforms referred to as New Public Management and Socially Effective Judiciary (Maatschappelijk Effectieve Rechtspraak). This combination of relative role stability and rapid change can ensure that the predictability and desirability of the interpretation attributed to professional roles become subject of discussion and reflection. The way the role concept is used in this special issue is deliberately decoupled from the much-criticized structural functionalism with which it is often associated. The fact that this sociological perspective has lost much of its sway since the 1960s, because of its conservative character, makes it easier to give dynamics, ambiguity, conflict and resistance a prominent place in contemporary analyzes in which the role concept is central. The authors in this special issue examine whether the role fulfillment by professionals working in the legal field is actually subject of discussion and reflection and how this dynamic manifests itself.

Digitale ondernemingen leveren wereldwijd producten en diensten en concurrentie in deze markten vertoont wereldwijd vergelijkbare problemen. Zodoende wordt er in verschillende rechtsordes een debat gevoerd over de inzet van het mededingingsrecht en de eventuele noodzaak van sectorale regelgeving in digitale markten. Deze bijdrage vergelijkt hoe het mededingingsrecht wordt ingezet in de EU en de VS in digitale markten en welke regelgeving hier bestaat of is voorgesteld. De vergelijking richt zich op de overeenkomsten en verschillen in de mogelijke aanpak van dezelfde mondiale bedrijven. Uit deze vergelijking wordt geconcludeerd dat de voorgestelde ingrepen in beide rechtsordes verschillend doch complementair zijn.

Deze bijdrage beschouwt de DMA op twee economische aspecten: het gebruik van interventiedrempels en het ex ante reguleren van aangewezen gedragingen. Vanuit economisch perspectief zijn er twee zorgen in de vormgeving van de DMA: het voornaamste interventiecriterium (bedrijfsomvang) is een slechte voorspeller van mededingingsproblematiek en het is bij de aangewezen gedragingen vaak zonder effectenanalyse niet mogelijk om vast te stellen dat de gedragingen daadwerkelijk schadelijk zijn voor de mededinging en de gebruikers. Ter uitweiding beschrijven we in deze context, naast de schadetheorieën, ook de theorieën van waardecreatie van drie prominente verboden gedragingen: het combineren van persoonsgegevens, zelfbevoordeling en koppelverkoop.

Restorative justice as implemented in many countries adopts a rather narrow approach, where responding to crime and other types of injustice is being restricted to the interpersonal level. ‘Society’ as important pillar in ­restorative justice does not play an ­important role in daily practice, and ­linkages to the institutional and political ­level are seldom established. Such practice risks to replicate or to strengthen structural inequalities in society. One possible strategy to deal with this challenge, is to engage in network oriented ­approaches in order to develop a better understanding of system injustices, and to contribute to more encom­passing and sustainable response mechanisms in society. Can and should the restorative justice movement build alliances with other social movements in order to realise this perspective? The article is structured along the following lines. First, various visions of ‘structural violence’ are reflected upon. Reference is made, for example, to the issue of ­(de)colonisation and concomitant forms of ‘epistemic injustice’. Considerable attention is given to the complexity and the multilayered nature of underlying causes of injus­tices in the respective social fields, and to the risk of simplification and polarisation in society but also within social movements. The discussion then fo­cuses on practices of dealing with conflict, diversity and participatory decision making within the respective social movements, and whether and how restorative justice can offer inspiration and practical support. Thirdly, broader strategies on social transformation are discussed, dealing with, for example, how the interchangeable roles of warrior and healer can be adopted, and how, at a more general level, restorative oriented partnerships can be formed.

Although risk profiling can by no means be considered as a ‘new’ crime prevention tool, its application has gained popularity over the years. Both in the screening of asylum seekers, in border control at airports (e.g. behavioural profiling or the use of risk profiles in the European Passenger Information Unit) and in the designation of hotspots at the local level (e.g. the Crime Anticipation System), attempts are now being made to identify persons with criminal intentions more often on the basis of ordinal risk assessment tools. This sudden increase in popularity is not remarkable, since random police patrols or undirected security checks have long been shown to have negligible impact on crime reduction. Risk profiles, on the other hand, have a certain potential for shaping more effectively the interventions by law enforcement authorities at border crossing points. Nevertheless, the use of such profiles also raises some pertinent questions. It is precisely in the light of this ambivalence that the present theoretical contribution will consider the pitfalls and success factors of risk profiling during border checks, in order to determine when one can speak of ‘risk profiling’ and when the concept of ‘risky profiling’ must be used.