The perception of how the interests of vulnerable adults should be protected has been changing over time. Under the influence of human and patient’s rights a profound shift of protection paradigms has taken place in the last decades. In the framework of this shift, in addition to traditional adult guardianship measures, new instruments have been developed allowing adults to play a greater role in the protection of their (future) interests. This has also been the case in the Netherlands, where adults in the course of the last decade have acquired the possibility to make a so-called living will, internationally better known as a continuing, enduring or lasting power of attorney. This article discusses this instrument, in comparison with the traditional adult guardianship measures currently in force in the Netherlands, from the perspective of the new protection paradigm based on a human rights approach.
---
In de afgelopen decennia is de manier waarop naar de bescherming van kwetsbare meerderjarigen wordt gekeken, veranderd. Van een benadering waarbij de focus voornamelijk lag op bescherming is de nadruk steeds meer komen te liggen op het recht op autonomie en zelfbeschikking van de meerderjarige. De opkomst van mensen- en patiëntenrechten heeft geleid tot het ontstaan van een nieuw beschermingsparadigma. In dat kader zijn nieuwe instrumenten ontwikkeld, die meerderjarigen een grotere rol toekennen in de bescherming van hun (toekomstige) belangen. Dit is eveneens het geval in Nederland, waar meerderjarigen een levenstestament kunnen opstellen om voorzieningen te treffen voor een toekomstige periode van wilsonbekwaamheid. Dit artikel bespreekt het levenstestament, in samenhang met de traditionele rechterlijke beschermingsmaatregelen, vanuit het perspectief van het nieuwe beschermingsparadigma.

In juli 2018 heeft de regering een wetsvoorstel tot aanpassing van de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) ingediend. De voorgestelde wijzigingen betreffen vooral het recht van de patiënt op informatie, de bepalingen rond het dossier en het recht van nabestaanden om een dossier van een overleden patiënt te mogen inzien. In deze bijdrage worden de wijzigingen beschreven en becommentarieerd.

The hospital sector is not only confronted with the challenges of technical and digital medicine (AI), but also with the expectations of increasingly more talkative patients and their relatives. Luc Van Bauwel introduces you to and testifies about the way in which the ombudsman service of an important hospital group in Antwerp evolved from mere complaint handling as an ombudsservice on the basis of principles of mediation to anchoring the ideas in the liars of management, doctors and other employees; he gives an overview of how the professional ombudsman organized his self and how the surrounding other stakeholders perceived this relatively new ‘ombudsman’ service, which was established by law; how patients have experienced this form of conflict management in the past 15 years, which has been monitored inside the care institution twice in the last 15 years; in the end, he testifies how the acquired/gained trust has grown, as a result of which he now participates on board level in an active role from the very beginning of developing and implementing changes, in the ever-present processes of change, in particular aimed at the doctors associated with the organization.

De Kroniek wetgeving gezondheidsrecht geeft de lezer een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van Nederlandse wetgeving in het gezondheidsrecht. De selectie van wetgeving is gemaakt met behulp van de zoekmachine op de website van de Eerste Kamer, en behelst aanhangige en aangenomen wetsvoorstellen van 1 januari 2016 t/m 1 juni 2018 van de ministeries van VWS en VenJ, en consultaties van beide ministeries.

Lezing gehouden bij de gelegenheid van het 50-jarige bestaan van de Vereniging voor Gezondheidsrecht op 20 april 2018 in Rotterdam, met als onderwerp de regulering van kunstmatige voortplanting waarbij men veel kan leren van het huidige debat over internetdata en algoritmen.

In de rechtsleer is nauwelijks onderzoek gedaan naar de vraag of na de invoering van de Landsverordening beroepen in de gezondheidszorg en de Landsverordening kwaliteit in de gezondheidszorg een verbetering is te zien ten opzichte van het oude recht. Met dit doel is in deze bijdrage het nieuwe recht met het oude recht vergeleken. De studie bleef beperkt tot de toelating, de beroepsuitoefening en het toezicht en concludeerde in een ontkennend antwoord. De invoering is juridisch een feit, maar in de praktijk kan dit niet staande worden gehouden. Het is duidelijk dat meer onderzoek nodig is voor de verbetering van de kwaliteitsregulering op Aruba.

Vervolg op Forumdiscussie in TvGR 2017/6 over de vraag of een geneeskundige behandelingsovereenkomst met betrekking tot euthanasie mogelijk is. Is er sprake van een geneeskundige behandelingsovereenkomst, dan is het ziekenhuis namelijk op grond van artikel 7:462 BW aansprakelijk voor schade van de patiënt, ook al is het bij die overeenkomst geen partij.

Door de Wkkgz vindt de buitengerechtelijke afwikkeling van medische schadeclaims plaats in het klachtrecht in plaats van het aansprakelijkheidsrecht. Zorgaanbieders moeten zelf proactief en oplossingsgericht schadeclaims onderzoeken en beoordelen. De rol van de patiëntencontactpersoon in het ziekenhuis, van de zorgverlener en de samenwerking tussen ziekenhuis en verzekeraar zijn daarmee ingrijpend veranderd. Dit overzichtsartikel bespreekt de eerste stappen naar implementatie van de Wkkgz, de aard van het klachtrecht, de noodzaak van triage, de werkwijzen van zelfregelende ziekenhuizen, de noodzaak van informed consent, BGK , de zeswekentermijn, de eerste resultaten van de Wkkgz-geschilleninstanties, en het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet BIG.

In dit artikel wordt het voorstel van de minister van VWS besproken om in het kader van de opsporing van ernstige strafbare feiten zonder toestemming lichaamsmateriaal te gebruiken dat bij een geneeskundige behandeling is verkregen. Hiermede wordt het verschoningsrecht buiten toepassing verklaard. Daartegen bestaan ernstige bezwaren, onder andere omdat de vrije toegang tot de zorg daarmede in het geding komt.

De wetgever heeft ervoor gekozen om de zorg in te richten als een markt en zij is een aanzienlijk (complex) aandeel van onze economie geworden. De zorgmarkten zijn sterk gereguleerd door de overheid. Niettemin opereren zorginstellingen op de zorgmarkt steeds meer als gewone ondernemingen en zijn recht en financiering van de zorg een deel van het ondernemingsrecht. Dit artikel geeft een overzicht van deze verhoudingen.

De macht van de regel is beperkt. Veranderingen binnen de financiële sector en de gezondheidssector vereisen vooral een gedragsverandering van de traditionele spelers binnen die sectoren. Wet- en regelgeving kunnen maar een beperkte rol spelen om de vereiste veranderingen te realiseren. Dit geldt voor meerdere (publieke) sectoren van de samenleving. Zeker als sprake is van overregulering en daarmee samenhangende regeldruk, zoals in de financiële sector het geval is.

Deze bijdrage bespreekt de aard en reikwijdte van het internationaal gezondheidsrecht, een tak van het internationaal publiekrecht die nauw verweven is met het nationale gezondheidsrecht. De standaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie komen aan bod, evenals de relevante mensenrechtenbepalingen. De conclusie luidt dat het internationaal gezondheidsrecht een dynamisch veld is dat voor grote uitdagingen staat, waaronder het ontwikkelen van nieuwe standaarden in antwoord op de mondiale stijging van chronische ziektes en het ter verantwoording roepen van invloedrijke niet-statelijke actoren zoals de farmaceutische industrie en de tabaksindustrie.

In het gezondheidsrecht is de ontwikkeling van private normen van groot belang. Tussen normen van de wetgever en toetsing door de rechter ontwikkelt zich steeds meer een laag van standaarden, richtlijnen en protocollen. Deze geven invulling aan de meer globale normen en plichten die in formele wetgeving zijn neergelegd. Het Zorginstituut Nederland speelt hierin een belangrijke rol door registratie van richtlijnen en protocollen. De auteur gaat onder meer in op de ontwikkeling en vormgeving van de kwaliteitsnormering en plaatst enkele kanttekeningen daarbij. Zo zal de verwachting dat met deze ontwikkeling ook transparantie bij kwaliteit van zorg kan worden bevorderd, voorlopig niet zijn gerealiseerd. Integendeel, het heeft eerder de ondoorzichtigheid van het kwaliteitsvraagstuk in beeld gebracht. Het is zelfs de vraag of met een tendens naar standaarden als algemene, minimale kwaliteitsnormen met optimale doelmatigheid met de registratie wel de goede sleutel tot het goed functioneren van het stelsel is gevonden.

Deze kroniek beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van wetgeving in het gezondheidsrecht in 2015. De parlementaire behandeling van de grote wetsvoorstellen over gedwongen zorg lijkt zo goed als tot stilstand gekomen. Op het gebied van kwaliteit zijn wel duidelijke vorderingen te melden: de Wkkgz trad in werking en een conceptwetsvoorstel over wijzigingen in de Wet BIG (beroepenregulering en tuchtrecht) zag het licht. De wetgevingsactiviteit ten aanzien van de marktordening lijkt onderhevig aan veranderlijke politieke windrichtingen: de NZa moet tegelijkertijd méér en minder bevoegdheden krijgen.

Dit artikel bespreekt de regeling van de kwaliteit van zorg in de Wkkgz.De kwaliteitswetgeving is up-to-date gebracht. Veel onderdelen van de Kwaliteitswet zorginstellingen zijn behouden gebleven, maar er zijn ook enkele elementen toegevoegd, zoals de regeling van het veilig melden en het omgaan met incidenten.

In deze bijdrage staat de vraag centraal of met de nieuwe Wkkgz het klachtrecht nu goed genoeg is geregeld en of het klachtrecht in voldoende mate bijdraagt aan de daaraan gestelde doelen.

Dit artikel bespreekt de doelstellingen van de wet- en regelgeving die van toepassing is op inspraak in de zorg en onderzoekt de doelbereiking in de praktijk. Ingegaan wordt op de doelstelling en naleving van de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen (WMCZ) en van wetten en beleidsregels die betrekking hebben op andere vormen van inspraak van verstandelijk gehandicapten, zoals het zorgplan en het leefwensenonderzoek. Geen van de betrokken wetten of beleidsregels blijkt in de praktijk te functioneren conform het doel: vergroting van de daadwerkelijke inspraak van de cliënt. De vraag wordt gesteld of wet- en regelgeving een geschikte methode is om betere inspraak te bevorderen. In de conclusies worden suggesties voor verbetering van mogelijkheden van inspraak gedaan, waarbij aandacht wordt besteed aan zowel wet- en regelgeving en toezicht als alternatieve benaderingen.