In 2016 trad de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) in werking. In dit artikel wordt verslag gedaan van de eerste evaluatie van deze wet. Hieruit blijkt dat de wet bijdraagt aan de daarmee beoogde doelen, maar dat zich in de praktijk ook knelpunten voordoen. De belangrijkste daarvan worden besproken.

AI kan de kwaliteit en toegankelijkheid van zorg verbeteren, maar gaat ook gepaard met grote risico’s voor patiënten. Deze bijdrage bespreekt de recente Europese ontwikkelingen met betrekking tot regulering van AI in de gezondheidszorg en de gevolgen daarvan voor de rechten van de patiënt.

Deze analyse bespreekt uitvoerig de argumenten van voor- en tegenstanders van het wetsvoorstel ter versoepeling van de Belgische abortuswetgeving (2019-…). Het fel bediscussieerde wetsvoorstel beoogt het zelfbeschikkingsrecht van de zwangere persoon uit te breiden en abortus te destigmatiseren. Door vrijwillige zwangerschapsafbreking als gezondheidszorg te kwalificeren geven de indieners van het wetsvoorstel tevens de voorkeur aan een gezondheidsrechtelijk traject op maat van de zwangere persoon als patiënt. De inkorting van de wachtperiode-en het schrappen van abortusspecifieke informatieverplichtingen geven in die zin blijk van vertrouwen in de zwangere persoon, in het kwalitatief handelen van de zorgverlener en in de waarborgen die het gezondheidsrecht reeds biedt. De wetgever dient met andere woorden uit te maken (1) welke regels hij in de context van abortus nodig acht, (2) of deze regels reeds worden gewaarborgd door de algemene gezondheidswetten- en deontologie, en (3) of de vooropgestelde regels hun doel bereiken. Een uitbreiding van het zelfbeschikkingsrecht van de zwangere persoon wordt tevens bewerkstelligd door de termijnuitbreiding van twaalf naar achttien weken voor abortus op verzoek. Een keuze voor een termijn is steeds in zekere mate willekeurig, doch reflecteert een beleidsethische keuze waarbij wordt gezocht naar een evenwicht tussen de bescherming van ongeboren leven en het zelfbeschikkingsrecht van de zwangere persoon. Praktische bekommernissen vormen hierbij geen fundamenteel bezwaar tegen een termijnuitbreiding maar dienen, in overleg met de betrokken sector, te worden geanticipeerd en maximaal te worden opgevangen door middel van organisatorische (niet-noodzakelijk juridische) initiatieven. Ten slotte beogen de indieners van het wetsvoorstel opheffing van alle strafsancties voor vrijwillige zwangerschapsafbreking. Op rechtstheoretisch vlak blijven echter vragen bestaan omtrent de manier waarop dit voorstel een volledige depenalisering doorvoert. Hoewel het tuchtrecht enige rol kan spelen bij gebrek aan strafsancties, creëert de vooropgestelde depenalisering van ongeoorloofde zwangerschapsafbreking door een arts een rechtsonzekere situatie.
---
This analysis extensively discusses the arguments of supporters and opponents of the legislative proposal to relax the Belgian abortion legislation (2019-…). The heavily debated proposal primarily aims to expand the pregnant person’s right to self-determination and to destigmatise abortion. By qualifying consensual termination of pregnancy as health care, the supporters of the proposal also prioritise an individualised, health-oriented approach towards the pregnant person as patient. In the same vein, the diminished waiting period and the removal of abortion-specific information duties express trust in the pregnant person, in the qualitative conduct of the health care provider, and in the guarantees that the health law already provides. In other words, the legislator must determine 1) which regulations it deems necessary in the context of abortion, 2) whether these regulations are already guaranteed by general health laws and ethics, and 3) whether the proposed regulations achieve their intended purpose. An expansion of the pregnant person’s right to self-determination is also achieved by the extension from twelve to eighteen weeks as a limit for abortion on request. Although a time limit is always arbitrary to some extent, it mainly reflects a policy-ethical decision in which a balance is sought between the protection of unborn life and the pregnant person’s right to self-determination. Practical concerns do not establish a fundamental objection to the extension of such limit, but must, in consultation with the medical profession, be anticipated and dealt with as much as possible by means of organisational (not necessarily legal) initiatives. Finally, the proposal lifts all criminal sanctions currently applicable to consensual termination of pregnancy. On a legal-theoretical level, however, questions remain about the way in which the proposal implements full depenalisation. Although disciplinary law can play some role in the absence of criminal sanctions, the depenalisation of unlawful termination of pregnancy by a health care professional produces legal uncertainty.

Met het oog op de kwaliteit van zorg heeft het CTG een aantal verantwoordelijkheden rond samenwerking in de zorg geherdefinieerd. ‘Exit hoofdbehandelaar, enter regiebehandelaar.’ De ervaren onduidelijkheden over verantwoordelijkheidsverdeling nemen hierdoor slechts ten dele af. De Wkkgz zou hier een grotere rol moeten spelen dan de Wet BIG.

De Kroniek geeft een overzicht van ontwikkelingen in de Nederlandse wetgeving relevant voor de gezondheidszorg in de periode 1 juli 2018-31 december 2020. Een bijzondere periode vanwege de coronapandemie. Onder andere wetgeving die ‘on hold’ staat, aandacht voor preventie en mogelijk een opmars voor ingrijpendere wijzigingen in het zorgstelsel.

Henk Leenen besteedde al in zijn eerste gezondheidsrechtelijke studies aandacht aan de Europeesrechtelijke dimensies van het gezondheidsrecht. Hoe keek Leenen ruim veertig jaar geleden tegen deze relatie aan? En hoe heeft het Europees recht nader vorm gegeven aan het gezondheidsrecht en vice versa? Een analyse.

Op 6 november 2020 vond de jaarvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht plaats, waar de preadviseurs de wetgeving rondom de medische hulpmiddelen breed uiteen hebben gezet. De nieuwe Europese Verordeningen, de aansprakelijkheid omtrent de medische hulpmiddelen en het verbod op gunstbetoon zijn uitvoerig belicht, waarbij de coreferenten scherpe kanttekeningen plaatsten.

In 2012 is de tolkenvergoeding voor zorgaanbieders afgeschaft. Tegelijkertijd wordt er steeds meer verwacht dat zorgverleners en patiënten samen beslissen over medische behandelingen. Dit artikel gaat in op de informatieplicht van de zorgverlener, wanneer er een tolk moet worden ingeschakeld en hoe het afschaffen van de tolkenvergoeding zich verhoudt tot deze informatieplicht.

In het medisch tuchtrecht, zoals neergelegd in de Wet BIG, beoordeelt het tuchtcollege of een zorgverlener volgens de (medisch) professionele standaard heeft gehandeld. Het wettelijk tuchtrecht is bedoeld om de kwaliteit van de individuele beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken.
Oswald Nunes en ChiChi de Haan beschrijven de tuchtrechtelijke procedure en gaan daarbij ook in op recente wijzigingen in het tuchtrecht.

Patiënten in de leeftijd van 12 tot 16 jaar moeten, naast hun ouders, op basis van de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) toestemming geven voor hun medische behandelingsovereenkomst. Maar dit houdt niet in dat de jeugdige tussen de 12 en 16 jaar een zelfstandige toegang tot de rechter toekomt in geval van niet-nakoming van de behandelingsovereenkomst. Is dit in overeenstemming met kinder- en mensenrechten?

De coronapandemie in het voorjaar van 2020 had grote gevolgen voor de toegankelijkheid en kwaliteit van de gezondheidszorg. In dit artikel worden enkele thema’s vanuit een juridisch perspectief besproken: het verbod op contactberoepen, het tegengaan van ziekenhuisopnames en het selecteren van patiënten bij een tekort aan IC-bedden.

Met het oog op de coronapandemie zijn in de intramurale ggz beduidende beperkingen doorgevoerd: het ontvangen van bezoek, de vrijheid van bewegen in de kliniek en het verlof om de kliniek te verlaten worden aanmerkelijk begrensd. In deze bijdrage worden vraagtekens geplaatst bij de rechtmatigheid van deze collectieve maatregelen die op instellingsniveau worden vastgesteld. Bedenkingen zijn er tevens ten aanzien van te signaleren beperkingen in het klachtrecht en inspectietoezicht. De rechtsbescherming van opgenomen psychiatrische patiënten lijkt medio april 2020 niet op orde.

Van oudsher is in Nederland het vaccinatiebeleid bij jonge kinderen gebaseerd op vrijwilligheid. Onder meer naar aanleiding van een dalende vaccinatiegraad wordt er in toenemende mate voor gepleit in het vaccinatiebeleid elementen met een verplicht karakter op te nemen. Dit zien we ook terug in een wetsvoorstel dat de Tweede Kamer in februari 2020 aanvaardde. In deze bijdrage wordt de discussie over vrijwillig versus verplicht in kaart gebracht en besproken.

Verzekerden onder een naturapolis die een niet-gecontracteerde zorgaanbieder bezoeken, kunnen aanspraak maken op een door de zorgverzekeraar te bepalen vergoeding. Die vrijheid van de zorgverzekeraar is door de minister en in de rechtspraak sterk ingeperkt, maar in dat kader wordt ten onrechte geen onderscheid gemaakt tussen grensoverschrijdende en niet-grensoverschrijdende zorg.

The perception of how the interests of vulnerable adults should be protected has been changing over time. Under the influence of human and patient’s rights a profound shift of protection paradigms has taken place in the last decades. In the framework of this shift, in addition to traditional adult guardianship measures, new instruments have been developed allowing adults to play a greater role in the protection of their (future) interests. This has also been the case in the Netherlands, where adults in the course of the last decade have acquired the possibility to make a so-called living will, internationally better known as a continuing, enduring or lasting power of attorney. This article discusses this instrument, in comparison with the traditional adult guardianship measures currently in force in the Netherlands, from the perspective of the new protection paradigm based on a human rights approach.
---
In de afgelopen decennia is de manier waarop naar de bescherming van kwetsbare meerderjarigen wordt gekeken, veranderd. Van een benadering waarbij de focus voornamelijk lag op bescherming is de nadruk steeds meer komen te liggen op het recht op autonomie en zelfbeschikking van de meerderjarige. De opkomst van mensen- en patiëntenrechten heeft geleid tot het ontstaan van een nieuw beschermingsparadigma. In dat kader zijn nieuwe instrumenten ontwikkeld, die meerderjarigen een grotere rol toekennen in de bescherming van hun (toekomstige) belangen. Dit is eveneens het geval in Nederland, waar meerderjarigen een levenstestament kunnen opstellen om voorzieningen te treffen voor een toekomstige periode van wilsonbekwaamheid. Dit artikel bespreekt het levenstestament, in samenhang met de traditionele rechterlijke beschermingsmaatregelen, vanuit het perspectief van het nieuwe beschermingsparadigma.

In juli 2018 heeft de regering een wetsvoorstel tot aanpassing van de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) ingediend. De voorgestelde wijzigingen betreffen vooral het recht van de patiënt op informatie, de bepalingen rond het dossier en het recht van nabestaanden om een dossier van een overleden patiënt te mogen inzien. In deze bijdrage worden de wijzigingen beschreven en becommentarieerd.