Sinds de inwerkingtreding van de Wet modernisering tuchtrecht kan de medische tuchtrechter een absoluut beroepsverbod opleggen. Daarmee is het karakter van de medische tuchtprocedure fundamenteel gewijzigd en kan de vraag worden gesteld of de medische tuchtvervolging heeft te gelden als ‘criminal charge’ in de zin van artikel 6 EVRM.

Bij recente faillissementen van Nederlandse ziekenhuizen vormde de overdracht van patiëntendossiers een taai vraagstuk. Dit artikel gaat over de vraag hoe de faillissementscurator in geval van faillissement moet omgaan met de overdracht van patiëntendossiers in het licht van de privacywetgeving (AVG en UAVG) en het medisch beroepsgeheim.

Op 1 januari 2019 is de Wet Forensische Zorg grotendeels in werking getreden, uitgezonderd de twee ‘ingrijpendste’ onderdelen. Dat betreft de mogelijkheid voor de strafrechter om een zorgmachtiging af te geven en de mogelijkheid van doorbreking van het medisch beroepsgeheim bij verdachten die medewerking weigeren aan gedragskundig onderzoek. In deze bijdrage wordt weergegeven hoe de wet haar doelen beoogt te bereiken en bediscussieerd of deze middelen daartoe wel geschikt zijn.

Dit artikel bespreekt de recente wijzigingen aan de Belgische abortuswetgeving en gaat na of sommige aanpassingen ook nuttig kunnen zijn voor een hervorming van de Waz. Deze wijzigingen in de Belgische wetgeving dienen slechts in beperkte mate als inspiratiebron voor een mogelijke aanpassingen aan de Nederlandse wetgeving.

Al jaren daalt in Nederland de vaccinatiegraad, waardoor ziekten als mazelen en de bof opnieuw dreigen de kop op te steken. Om dit tegen te gaan zijn recent in de Nederlandse politiek twee meer verplichtende maatregelen voorgesteld. Dit artikel analyseert de juridische mogelijkheden en onmogelijkheden van deze voorstellen, met name in de context de van de grondrechten waarmee ze zouden kunnen botsen: artikel 2 EVRM (recht op leven), artikel 8 EVRM (onaantastbaarheid van het lichaam) en/of artikel 9 EVRM: (vrijheid van godsdienst en levensovertuiging) en het daaruit volgende Nederlandse gelijkebehandelingsrecht.

In dit artikel wordt het voorstel van de minister van VWS besproken om in het kader van de opsporing van ernstige strafbare feiten zonder toestemming lichaamsmateriaal te gebruiken dat bij een geneeskundige behandeling is verkregen. Hiermede wordt het verschoningsrecht buiten toepassing verklaard. Daartegen bestaan ernstige bezwaren, onder andere omdat de vrije toegang tot de zorg daarmede in het geding komt.

Onder forensische zorg wordt de zorg verstaan die wordt verleend in het gevangeniswezen, de TBS-inrichtingen of aan personen die op strafrechtelijke titel in de GGZ verblijven. In deze bijdrage worden de bevindingen van de thematische wetsevaluatie gedwongen zorg ten aanzien van de forensische zorg besproken. Verschillen tussen de drie deelgebieden ten aanzien van de externe rechtspositie, mogelijkheden tot grensverkeer en de interne rechtspositie worden verklaard en beoordeeld. Daarbij wordt grotendeels de toekomstige regelgeving als uitgangspunt genomen.

De Thematische wetsevaluatie gedwongen zorg koerst op verdere integratie van forensische zorg en GGZ, in combinatie met uiteenlopende normeringen voor het toepassen van psychiatrische dwang. Beide keuzes worden in dit artikel bekritiseerd. Geopperd wordt een systematische scheiding van beide terreinen, gecombineerd met een juridische harmonisering van gedwongen zorg. Alternatieve aanbevelingen worden verwoord: a) hanteer een GGZ tenzij-principe om een strafrechtelijk traject zo mogelijk te vermijden, b) hanteer dat principe ook om een eenmaal ingezet traject zo mogelijk te beëindigen, c) beschouw een strafrechtelijke detentie als een strikt justitiële aangelegenheid, d) waarborg dat die detentie gepaard gaat met passende GGZ-zorg, e) hanteer een gelijk stelsel van rechtsbescherming voor gedwongen GGZ-zorg in penitentiair verband en daarbuiten, f) waarborg dat er passende GGZ-zorg is na beëindiging van een strafrechtelijke detentie.

Verslag van de op vrijdag 7 november 2014 gehouden najaarsvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht die als thema had: ‘Strafrecht als waarborg voor kwaliteit van zorg’. Het inhoudelijke gedeelte van de vergadering bestond in hoofdzaak uit twee voordrachten over de toenemende nadruk op het handhavende deel van het (gezondheids)recht, waaronder het strafrecht, ten aanzien van zowel reguliere zorgverleners als alternatieve behandelaren.

Wat is het effect van het gebruik van het strafrecht in de zorg op de kwaliteit van zorg? Bij een vergelijking van de jurisprudentie in tucht- en strafzaken lijkt de strafrechter bij hetzelfde feitencomplex grondiger onderzoek te doen. Vanuit die optiek is het feit dat er, mede ten gevolge van een onvoldoende instroom van zaken bij het OM, weinig levensdelicten in de zorg strafrechtelijk worden getoetst een gemiste kans. Die instroom zou wellicht beter kunnen worden gewaarborgd door een meldingsprocedure bij IGZ met een ‘doormelding’ aan het OM van potentiële levensdelicten in de zorg, vergelijkbaar met de meldingsprocedure euthanasie.

De strafrechtelijke rechtshandhaving is gericht op het afdwingen van normconform gedrag. Als zodanig vormt het een waarborg voor de kwaliteit van zorg. In zijn toepassing kan het ook een bedreiging voor de kwaliteit vormen. In het zoeken naar de balans tussen beide komen in dit artikel enkele hoofdkenmerken van het systeem van strafrechtelijke rechtshandhaving in het algemeen aan de orde. Daarna wordt bijzondere aandacht besteed aan enkele bijzondere onderwerpen, zoals de medische exceptie, de positie van het OM, het strafbare ziekenhuis, strafrecht als schadevergoedingsrecht en, gegeven de ontwikkelingen in de wetgeving, het onvermijdelijke verschoningsrecht.