Fraude is een complex en wijdverspreid probleem. Terwijl de criminaliteitscijfers de afgelopen jaren zijn gedaald, neemt het aantal fraudegevallen met rasse schreden toe. Het is dan ook niet verwonderlijk dat beleidsmakers hard willen optreden tegen fraudeurs. Echter, zaken zoals de toeslagenaffaire hebben laten zien dat het beleid daarin vaak doorschiet en dat de menselijke maat met enige regelmaat uit het oog verloren wordt. Daarom zou een set van handhavingscriteria dienen te worden ontwikkeld voor transparante en kwalitatieve handhaving van fraudedelicten. In dat kader wordt in dit artikel wordt een eerste verkennend onderzoek gedaan naar de gehanteerde handhavingscriteria bij fraudedelicten.

De asset freeze, oftewel bevriezingsmaatregel, is een van de meest ingrijpende maatregelen die de (internationale) sanctieregimes kennen. Tegelijkertijd blijkt dat deze nog niet heel bekend is en soms over het hoofd wordt gezien. Dat kan verstrekkende gevolgen hebben, ook strafrechtelijke. In dit artikel willen wij deze vreemde eend in de bijt aan een nadere beschouwing onderwerpen.

Op 11 maart 2021 heeft de minister van Justitie en Veiligheid een conceptwetsvoorstel ter consultatie voorgelegd, dat onder meer voorziet in de introductie van een gerechtelijke toetsing van hoge transacties. Blijft de transactie daarmee een buitengerechtelijke afdoeningsmodaliteit (met een moment van gerechtelijke betrokkenheid) of verwordt het tot een pseudogerechtelijke procedure? De auteurs werpen met het oog op die vraag – na een korte beschrijving van de in het conceptwetsvoorstel geïntroduceerde toetsingsprocedure – een blik vooruit.

De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag velde een negatief oordeel over de bestuursrechtelijke aanpak van fraude met kinderopvangtoeslag. De menselijke maat ontbrak. Het oordeel van de commissie roept de vraag op of ook ten aanzien van de strafrechtelijke aanpak van uitkeringsfraude kan worden gezegd dat de menselijke maat ontbreekt. Of ziet de strafrechter kansen daarmee wel rekening te houden en zo ja, op welke wijze en in welke gevallen? Deze vragen worden aan de hand van rechtspraakanalyse van arresten van hoven beantwoord.

Met Operation Trojan Shield hebben de (Nederlandse) autoriteiten de populariteit van cryptophones perfect uitgebuit. In deze bijdrage wordt onderzocht welke wettelijke grondslag gebruikt zou kunnen zijn bij (1) de ontwikkeling van de hardware en de daarop geïnstalleerde software; (2) de verspreiding van de toestellen; (3) het verkrijgen van vertrouwelijke communicatie doordat de toestellen zijn gebruikt; en (4) de analyse van de inhoud van de verstuurde en ontvangen communicatie. De inzet van deze handelingen wordt ten slotte beoordeeld in het licht van het legaliteitsbeginsel zoals dat volgt uit artikel 8 lid 2 EVRM.

Met het momenteel aanhangige wetsvoorstel Versterking strafrechtelijke aanpak ondermijnende criminaliteit probeert het kabinet de georganiseerde misdaad een volgende slag toe te brengen. Onderdeel van het wetsvoorstel is onder meer een ruimere strafbaarstelling van het enkele bezit van drugsprecursoren via de Wet voorkoming misbruik chemicaliën. Begin dit jaar verscheen in dit tijdschrift een kritisch artikel over dit onderdeel van het wetsvoorstel. Met dit artikel wordt beoogd de kritiek van een weerwoord te voorzien.

Zou het in het licht van de doelstellingen van de modernisering van het Wetboek van Strafvordering wenselijk zijn om opsporingsbevoegdheden uit bijzondere strafwetgeving in het nieuwe Wetboek te regelen? In dit artikel wordt die vraag bevestigend beantwoord. Tevens wordt een voorzet gedaan voor hoe opsporingsbevoegdheden uit bijzondere strafwetgeving gemoderniseerd en geharmoniseerd hadden, of nog zouden, kunnen worden in het nieuwe Wetboek. Geïllustreerd wordt hoe betreding en inbeslagname in grote mate geharmoniseerd kunnen worden. Waar verdenkingscriteria op dit moment per wet verschillen, kunnen die verschillen gladgestreken of bewust gehandhaafd worden. Hoe dan ook verdient regeling in het nieuwe Wetboek de voorkeur.

De beoogde uitbereiding van de Wet voorkoming misbruik chemicaliën door invoering van een verbod op het verrichten van handelingen met bepaalde chemische stoffen houdt de gemoederen bezig. Bij het wetsvoorstel dat strekt tot invoering van dit verbod heb ik eerder in het Tijdschrift voor Bijzonder Strafrecht & Handhaving de nodige kanttekeningen geplaatst. In dit nummer plaatst J.C. van der Pijll bij de kanttekeningen enkele opmerkingen. Via dit naschrift reageer ik op die opmerkingen en leg ik uit waarom deze in mijn visie geen hout snijden.

Op 11 maart jongstleden is het conceptwetsvoorstel naar aanleiding van de evaluatie Wet OM-afdoening in consultatie gegaan. Dit conceptwetsvoorstel wijzigt de regeling van de buitengerechtelijke afdoening van strafbare feiten op vier onderdelen. Een van die onderdelen betreft de (hoge)transactieregeling. In deze bijdrage worden de belangrijkste door de minister voorgestelde wijzigingen van deze regeling besproken en daarbij enkele (kritische) opmerkingen gemaakt.

In deze bijdrage doen wij onderzoek naar de vraag hoe preventief politieoptreden op basis van datakoppeling zou moeten worden genormeerd. Onze analyse is gebaseerd op het Sensingproject Outlet Roermond. Wij stellen dat bestaande wetgeving onvoldoende in staat is de privacy van burgers te beschermen als die burgers ten behoeve van preventief politieoptreden in een algoritmische risicogroep worden geplaatst. Om die reden moet nieuwe regelgeving mede worden gebaseerd op een nieuw concept: group privacy. Ook stellen wij dat een nieuwe wettelijke grondslag recht zal moeten doen aan strafvorderlijke basisbeginselen nu preventief optreden op grond van datakoppeling moet worden gezien als opsporing.

Het sluiten van bedrijfsruimte die wordt gebruikt als externe afroepbare voorraadlocatie voor coffeeshops op grond van artikel 13b Opiumwet, kan onder bepaalde omstandigheden onevenredig en niet noodzakelijk zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om het feit dat geen sprake is van verstoring van de openbare orde, dat het pand al jarenlang wordt gebruikt als externe afroepbare voorraadlocatie en geen sprake is van feitelijke handel vanuit het pand. Verder speelt de Wet gesloten coffeeshopketen een rol bij de vraag of een sluiting van 24 maanden is gerechtvaardigd. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State zal zich hier binnenkort over buigen.

In de financiële sector vinden steeds meer integriteitstoetsingen en -screenings plaats. Het beoordelen van integriteit draait niet alleen om strafrechtelijke antecedenten, maar ook om toezichtantecedenten, (fiscaal) bestuursrechtelijke antecedenten, financiële antecedenten en tuchtrechtelijke antecedenten. Juridisch-empirisch onderzoek laat zien dat de financiële sector zich kenmerkt door een bont geschakeerd palet aan instanties die integriteitseisen stellen, het gedrag van professionals en ondernemingen toetsen en daarvoor onderling gegevens over antecedenten delen. Aangezien het totale integriteitsinstrumentarium veel overlap kent, is meer duidelijkheid over hoe lang, op welke wijze en in welke contexten antecedenten kunnen doorwerken onontbeerlijk. Daarbij lijkt het aangewezen meer oog te hebben voor de consistentie en systematiek in het totale systeem van integriteitstoetsingen en -screenings.

Wanneer het gaat over beslag dat wordt gelegd in strafzaken, dan zal men niet snel denken aan de Algemene douanewet als grondslag voor beslag. Toch biedt deze wet een niet-strafvorderlijke beslaggrond voor opsporingsambtenaren. Dit douanebeslag is ook op andere vlakken verbonden met het strafrecht. Zo is het uitsluitend de strafrechter die controleert of deze fiscale beslaggrond terecht is toegepast. In dit artikel wordt onderzocht wat het douanebeslag precies inhoudt en welke verwevenheid er bestaat met het strafrecht.

In dit artikel wordt verslag gedaan van het eerste Nederlandse onderzoek naar de ervaring van justitiabelen die strafrechtelijk zijn vervolgd zijn voor ‘witteboordencriminaliteit’. Dertig ‘witteboordendaders’ zijn geïnterviewd over de beleving en gevolgen van strafrechtspleging tijdens verschillende fasen (opsporing en vervolging, terechtzitting, strafexecutie en na strafexecutie of vrijspraak) en op verschillende levensdomeinen (mentaal, gezin en familie, sociale relaties en zakelijk). Daarnaast is hun gevraagd te reflecteren op het strafproces zelf.

De rol van het inkoopproces van de overheid is aan het verschuiven. Maatschappelijke thema’s en het bereiken van (Europese) doelstellingen hebben een meer prominente rol gekregen. Met deze verschuiving is ook het integer handelen en de voorbeeldfunctie van de overheid steeds belangrijker geworden, mede gelet op het grote volume aan inkopen.
Via het inkoopproces heeft de overheid de mogelijkheid om te sturen op integriteit en om invulling te geven aan haar voorbeeldfunctie. Welke handvatten het inkoopproces biedt en wat dit vervolgens inhoudt voor ondernemingen met een strafrechtelijk verleden, wordt in dit stuk nader uiteengezet.

Het komt voor dat over hetzelfde feitencomplex zowel een tuchtrechtelijke als een strafrechtelijke procedure wordt gevoerd. Volgens de jurisprudentie van het EHRM en de tuchtcolleges is dit niet in strijd met het ne bis in idem-beginsel. Toch is die samenloop niet zonder complicaties. Dit artikel gaat over een daarvan, namelijk de situatie dat de beroepsbeoefenaar zich, met het oog op een lopende of naderende strafrechtelijke procedure, niet vrij voelt om in de tuchtprocedure mondeling en schriftelijk te verklaren over de inhoud van de klacht.

In fraudezaken is het strafrecht niet het enige waarmee verdachte professionals als belastingadviseurs en accountants te maken krijgen. Zij krijgen te maken met beroepsmatige gevolgen en integriteits- en betrouwbaarheidstoetsingen. Deze bijdrage beschrijft de verschillende aspecten waar een belastingadviseur of accountant mee te maken kan krijgen bij de afronding van een strafrechtelijk onderzoek. Waarmee moet rekening worden gehouden en op welke manier kan hierop worden geanticipeerd? Daarbij beperken wij ons tot de directe gevolgen van de registratie van een strafrechtelijk onderzoek dan wel de eventuele afdoening daarvan.

Minister Grapperhaus heeft aangekondigd een wetsvoorstel te zullen opstellen om non-conviction based confiscation (ontneming zonder voorafgaande veroordeling) mogelijk te maken. In dit artikel wordt aan de hand van het huidige wettelijk kader aan afpakmogelijkheden en de argumenten die de minister aanvoert, onderzocht of een dergelijke nieuwe procedure daadwerkelijk nodig is.

Het ontgrendelen van elektronische gegevensdragers met een biometrisch kenmerk staat nog steeds in de schijnwerpers van de rechtswetenschap en de rechtspraktijk. Uit de literatuur is een duidelijke meerderheidsopvatting te distilleren, namelijk dat de verdachte verplicht kan worden elektronische gegevensdragers met een biometrisch kenmerk te ontgrendelen, maar dat van een verplichting zijn wachtwoord af te staan geen sprake kan zijn. Verschillende nationale gerechten hebben dezelfde conclusie getrokken. Ondanks de duidelijke meerderheidsopvatting werd tegen een van de eerste uitspraken, een vonnis van de rechtbank Noord-Holland, cassatie in het belang van de wet ingesteld waarin advocaat-generaal Bleichrodt onlangs concludeerde. In deze bijdrage wordt de zojuist genoemde conclusie besproken, in het licht van de afwezigheid van een fundamentele bezinning op de normering van opsporingsbevoegdheden in de digitale wereld.

Overtredingen van de belastingwet kunnen zowel worden beboet als strafrechtelijk bestraft. Het una-viabeginsel voorkomt dat twee keer wordt bestraft voor hetzelfde feit. Recent is in twee arresten van gerechtshoven aan de orde gekomen of het onjuist invullen van twee posten in één belastingaangifte separaat kan worden bestraft. De auteurs bespreken deze problematiek aan de hand van deze arresten alsmede de rechtspraak van de Hoge Raad en het EHRM en komen tot de conclusie dat de aangifte ondeelbaar is, zodat het opzettelijk indienen van een onjuiste belastingaangifte slechts éénmaal kan worden bestraft.