In deze bijdrage wordt ingegaan op het wetsvoorstel Wet vereenvoudiging formeel verkeer Belastingdienst, dat door de staatssecretaris van Financiën in de zomer van 2013 is ingediend bij de Tweede Kamer. Het voorstel bevat twee componenten: een wijziging van de procedure voor het opleggen van een aanslag en de rechtsbescherming daartegen en de invoering van verplicht digitaal verkeer tussen de belastingplichtigen en de Belastingdienst. De voorstellen hangen met elkaar samen: digitaal verkeer vraagt om een eenvoudiger aanslagprocedure, die meer ruimte voor ‘informele’ correcties biedt. Beide voorstellen hebben bredere betekenis voor het bestuursrecht. De auteur gaat in op hun merites, zowel voor de fiscaliteit als voor het algemene bestuursrecht.

De laatste grote herziening van ons belastingstelsel dateert van 2001. Sindsdien hebben de maatschappelijke ontwikkelingen echter niet stilgestaan en heeft er een economische crisis plaatsgevonden, waarvan de gevolgen nog dagelijks voelbaar zijn. Bij politici, beleidsmakers, het bedrijfsleven en fiscale wetenschappers bestaat er een brede consensus dat het huidige belastingstelsel structurele aanpassingen behoeft. Het beeld rijst van een inefficiënt belastingstelsel met hoge tarieven en onzekere opbrengsten dat economische keuzes te veel verstoort. In deze bijdrage worden verschillende actuele fiscale knelpunten besproken die opgelost zouden moeten worden. Het ligt echter niet in de verwachting dat het kabinet deze op korte termijn zal aanpakken.

Effectiviteit van belastingwetgeving is niet alleen afhankelijk van de wijze waarop de regels zijn ingericht en worden uitgevoerd door de belastingheffer, maar ook van de instelling en het gedrag van de belastingbetaler. De Belastingdienst zet vanuit deze gedachte niet alleen in op toezicht en handhaving, maar ook op service, ondersteuning en vormen van samenwerking. Inzichten uit gedragswetenschappen zijn hierbij onmisbaar om ervoor te zorgen dat inspanningen effectief zijn en niet averechts uitpakken. De auteurs gaan in op een aantal kenmerken van het gedrag van belastingbetalers (aan wie niets menselijks vreemd blijkt) en de wijze waarop daarmee door de Belastingdienst rekening wordt gehouden bij de uitvoering van zijn taken. Daarnaast besteden ze aandacht aan enige lessen die hieruit ook door de wetgever te trekken zijn.

Kan een wettelijke verplichting voor Nederlandse scholen tot het hebben van een op effectiviteit getoetst antipestprogramma bijdragen aan een effectievere aanpak van pesten op scholen? Op grond van wetenschappelijk onderzoek is de conclusie dat dat niet aannemelijk is. Scholen passen programma’s aan de eigen inzichten en opvattingen aan, zonder dat duidelijk is of deze aanpassingen de effectiviteit positief of negatief beïnvloeden. Het accent wordt in het plan van aanpak ten onrechte gelegd op het hebben van een effectief programma, in plaats van op de effectieve aanpak van alle, uiteenlopende soorten van pesten in een prosociale cultuur op scholen.

De communicatieve benadering van wetgeving heeft aanleiding gegeven tot de nodige wetenschappelijke discussie. In deze bijdrage gaat de auteur nader in op de aangevoerde kritiekpunten. Doel van dit artikel is te bepalen in welke opzichten de communicatieve benadering aanvulling of correctie behoeft. Conclusie is dat het achterliggende democratische ideaal nog steeds relevant is: de wens om burgers meer te betrekken bij de totstandkoming en de uitvoering van wetgeving. Tegelijk moet beter rekenschap worden afgelegd van de processen van in- en uitsluiting waarmee wetgeving onvermijdelijk gepaard gaat. Niet iedereen kan, mag of wil meepraten over de betekenis van de wet, niet elk gezichtspunt kan in het uiteindelijke wetgevende besluit erkenning krijgen.