Het Europese verbod op de handel in gloeilampen berust niet op een evenwichtige afweging van de relevante belangen en is in grote haast genomen zonder publiek debat. In termen van Ronald Dworkins rechtstheorie over integriteit in het recht is sprake van een `checkerboard statute’, oftewel een schaakbordwet die willekeurig gemotiveerde beslissingen oplegt. Een dergelijke wet mist legitimiteit bij de burgers en ondermijnt het draagvlak voor Europese regulering. Alleen een op de lange termijn gerichte democratische wetgevingsstrategie die bij publiek debat en evenwichtige afwegingen begint, kan hier mogelijk nog baat brengen.

Een impressie van de discussie tijdens het congres ’10 jaar Contracteren’.

De grote Engelse dichter Shelley besloot zijn Defense of Poetry (1821) met de uitroep: `Poets are the unacknowledged legislators of the world.’ Shelley denkt hierbij aan grote dichters zoals Homerus, Dante of Milton die het wereldbeeld bepaalden waar gewone wetgevers zich maar naar hadden te voegen. Toch wil Shelley de verbeelding niet aan de macht helpen; dichters staan bij hem buiten en tegenover de machtige instellingen en personen van hun tijd. Zij kunnen een visie op een betere ordening formuleren waar anderen zich op kunnen richten. Is dat laatste streven niet ook aan de orde bij het project van een 40-tal dichters om, uit bezorgdheid over de impasse waarin de Europese Unie verkeert, een Europese grondwet in verzen te ontwerpen? Er zijn de nodige overeenkomsten tussen hun aanpak en die van Shelley.

De financiële crisis van 2009 is in de eerste plaats een crisis van het vertrouwen. Ook in de politiek is sprake van een vertrouwenscrisis. Kan de nota Vertrouwen in wetgeving, die de grondslag voor maatschappelijk vertrouwen zoekt in betere wet- en regelgeving, een alternatieve bron van vertrouwen bieden? Bij deze vraag is de interactionistische sociologie van Georg Simmel verrassend actueel. Hij laat zien dat geld de hoogste uitdrukkingsvorm is van sociaal vertrouwen, maar ook dat geld en wet hierbij vergelijkbare functies vervullen. Een integraal wetgevingsbeleid kan, in het licht van Simmels analyse, pas van de grond komen als de wetgever zelf niet in het algemeen op wetten en regels vertrouwt, maar per wet en regeling nagaat hoe de interacties met de burgers vertrouwenwekkend recht op kunnen leveren. Simmels inzichten zijn dan ook lang voor die van Selznick te lezen als een pleidooi voor responsief recht.

Peletier meent dat art. 6:258 - conform het parool van de wetgever – tot nu toe door de rechter met de nodige terughoudendheid werd bejegend. Peletier signaleert dat door de crisis veroorzaakte contractuele perikelen vooralsnog echter vooral buiten rechte lijken te worden opgelost en concludeert dat waar in de literatuur op goede grond voor een heronderhandelingsplicht als alternatief voor rechterlijk ingrijpen bij onvoorziene omstandigheden is gepleit, zo’n eventuele, buiten het zicht van de rechter ontstane praktijk als winst kan worden beschouwd.

De ontwikkelingen die de burger transparant maken en diens privacy beperken, zijn niet alleen te wijten aan de opkomst van nieuwe technologie en een versterkt beheersingsstreven bij de overheid dat zich onder invloed van de terroristische dreiging manifesteert. Transparantie berust op een algemene mentaliteit die gericht is op beheersbaarheid van risico’s. De Franse filosoof Foucault analyseerde dertig jaar geleden al de historische ontwikkelingen die de opkomst van een beheersbaarheidsmentaliteit onafwendbaar maakten. Zijn analyse van macht en kennis is nog steeds verhelderend, net als zijn vergelijking van de oude regeerkunst die van het recht gebruikmaakte, en de nieuwe regeerkunst die naar voren komt in disciplinerende kennispraktijken.

John Blad reageert op het artikel De komende emancipatie van het slachtoffer van Jan van Dijk.