This editorial offers an introduction to the current issue.

In deze bijdrage vragen de auteurs aandacht voor een aspect van responsive regulation dat beter aansluit bij de handhavingspraktijk; namelijk dat het de vraag adresseert hoe toezichthouders gebruik kunnen maken van het maatschappelijke krachtenveld dat bestaat uit verschillende publieke en private partijen. Deze zogenoemde tripartite handhaving is ten onrechte onderbelicht gebleven en biedt aanknopingspunten om aan de maatschappelijke functie van toezicht die de WRR bepleit, verder invulling te geven.

Het feit dat een groot aantal experts de tijd en moeite heeft genomen om te reflecteren op het advies past goed bij wat de WRR beoogt: het entameren van een brede discussie over de toekomst van het overheidstoezicht. In hun reactie op de bijdragen in dit nummer gaan de medewerkers van de WRR kort in op de relevante observaties, opmerkingen en ideeën die naar voren zijn gebracht.

In deze bijdrage wordt voortgebouwd op het idee dat onafhankelijkheid een kernwaarde is van toezicht. De auteurs gaan in op de voornaamste redenen voor onafhankelijkheid en de oorzaken van de ‘onrust’. Tot slot schetsen zij de contouren van een structurele oplossing voor de spanning tussen de politiek en toezichthouders.

De WRR neemt een toezichtparadox waar. Er is een roep om meer toezicht, want er gaat van alles mis, en tegelijkertijd een roep om minder toezicht, want er zijn te veel regeltjes. Toezicht staat daarmee in de schijnwerpers. Het speelt niet direct een glansrol in deze voorstelling. De avond zou kunnen eindigen met applaus van het publiek – maar als er tussentijds gejoel uitbreekt, is het nog maar de vraag hoe de voorstelling zal aflopen.

Juridische aspecten van het toezicht komen in het WRR-rapport slechts incidenteel aan de orde. In deze bijdrage gaan de auteurs door waar de WRR op dit punt ophield door nadere kleuring te geven aan de voor toezicht zo bepalende juridische context.

Aanleiding voor deze bijdrage vormt een arrest van het Hof Den Haag over de uitleg van een in het buitenland opgestelde testamentaire beschikking, met name op het punt van de daarin opgenomen herroepingsclausule. Is met die herroeping het eerder in Nederland opgemaakte testament geheel van tafel of is enige nuancering op haar plaats? Nu in deze zaak internationale elementen een rol speelden, was de vraag aan de orde aan de hand van welk recht de uitleg diende plaats te vinden. De overwegingen van het hof op dit punt worden aan een kritische analyse onderworpen. Hoe zit het met het overgangsrecht tussen de Wet conflictenrecht erfopvolging en titel 12 van Boek 10 BW? Had de erflater een geldige rechtskeuze uitgebracht en welk recht beheerst dan de erfopvolging? Valt ook de uitleg van uiterste wilsbeschikkingen onder de werkingssfeer van het Haags Erfrechtverdrag 1989? Ten slotte wordt de vraag gesteld of met dit arrest, waarin de herroeping uiteindelijk voor niet geschreven wordt gehouden – en in het licht van de toekomstige Europese Erfrechtverordening – elk gevaar van ‘ongelukken’ met buitenlandse herroepingsclausules is geweken. Conclusie: geenszins, voorzichtigheid blijft geboden.

In de toespraak ter gelegenheid van de inontvangstneming van de Schilthuispenning gaat Frank Groothuijse in op de argumenten voor het behoud van de waterschappen als onafhankelijke bestuurslaag.

Op 31 maart 2011 heeft de minister van Veiligheid en Justitie het wetsvoorstel Kostendekkende griffierechten (Wijziging van de Algemene wet bestuursrecht en de Wet griffierechten burgerlijke zaken in verband met de invoering van kostendekkende griffierechten) ter consultatie naar verschillende belanghebbende partijen gezonden. De redactie ontving het advies van de Adviescommissie voor burgerlijk procesrecht aan de minister van 31 mei jongstleden. Gelet op het belang van het wetsvoorstel en de mogelijke implicaties voor de rechtspleging heeft de redactie besloten het advies in dit nummer te publiceren. Inmiddels leert een blik op het internet dat ook tal van andere organisaties (onder andere de Nederlandse Orde van Advocaten, de Raad voor de Rechtspraak, de Nederlandse Verenging voor Gemeenten, Het Register Belastingadviseurs, de Voorzitter afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, de vakcentrales en De Nederlandse Orde van Belastingadviseurs) hun visie aan de minister hebben toegezonden. De redactie verwijst de lezer ter kennisname graag naar deze publicaties, maar volstaat gelet op de beschikbare ruimte en de civiel(proces)rechtelijke insteek van dit tijdschrift met het opnemen van onderstaand advies.