In deze bijdrage wordt aandacht besteed aan het intrekken van burgerschap als een bestraffende maatregel voor (medeplichtigheid aan) terroristische misdrijven. Een voorbeeld uit Zwitserland uit 2019 wordt nader besproken en in vergelijkend Nederlands perspectief geplaatst.

Bij de herziening van de Grondwet in 1983 is het kiesrecht voor de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal ontkoppeld van ingezetenschap. In Canada heeft deze ontkoppeling van kiesrecht en ingezetenschap plaatsgevonden in januari 2019, bij wege van de uitspraak van het Supreme Court in de zaak Frank v. Canada. In deze bijdrage staat de vraag centraal op welke wijze het Supreme Court in dit arrest tot het oordeel komt dat de Canadese Kieswet op dit punt in strijd is met het Charter of Rights and Freedoms.

Nieuw-Caledonië maakt deel uit van de Franse Republiek. Op 4 november 2018 mochten Nieuw-Caledoniërs naar de stembus om zich uit te laten over de vraag of zij voorstander zijn van een soeverein Nieuw-Caledonië. In de onderhavige bijdrage wordt het wetgevingstraject naar het Nieuw-Caledonische referendum d.d. 4 november 2018 stapsgewijs uiteengezet. Daarbij wordt aandacht besteed aan de vraag welke typen normering noodzakelijk zijn geweest teneinde deze raadpleging mogelijk te maken. Ook komt ter sprake of het einde oefening is voor het onafhankelijkheidsstreven van Nieuw-Caledonië, aangezien een meerderheid van 58 procent zich tegen soevereiniteit heeft uitgesproken bij dit referendum.

De vraag in hoeverre de rechter een bevel mag uitvaardigen aan de Staat om wetgeving tot stand te brengen, houdt de gemoederen in zowel binnen- als buitenland bezig. Het Zuid-Afrikaanse Constitutionele Hof deed in de zomer van 2018 uitspraak in een zaak waarin de federale wetgever wordt bevolen om binnen achttien maanden de Promotion of Access to Information Act (PAIA – de Zuid-Afrikaanse evenknie van de Wet openbaarheid van bestuur) aan te vullen. In deze bijdrage wordt de notie van het wetgevingsbevel in Zuid-Afrikaans perspectief geplaatst.

Het afgelopen jaar hebben wetgevers in meerdere landen zich afgevraagd hoe zij nepnieuws en desinformatie moeten tegengaan en reguleren. Een recent en opmerkelijk voorbeeld is te vinden in Frankrijk, waar begin 2018 de regering-Macron een wet over de aanpak van nepnieuws heeft voorgesteld. Deze bijdrage biedt een kort overzicht van bestaande en voorgestelde benaderingen van de regulering van nepnieuws en desinformatie.

In februari 2018 heeft de Poolse senaat een nieuwe wet aangenomen die het illegaal maakt om Polen te beschuldigen van medeplichtigheid bij de vervolging van Joodse burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Poolse regering wil met name een einde maken aan de verwijzingen naar ‘Poolse concentratiekampen’ en de Poolse rol in de ondersteuning van Duits beleid tijdens de Tweede Wereldoorlog.

In deze bijdrage gaat de auteur in op een recent arrest van het Duitse Grondwettelijk Hof over de erkenning van het zogenaamde ‘derde geslacht’. Dit arrest roept wezenlijke vragen op over geslachtsregistratiesystemen. Deze zijn ook voor Nederland van belang. Het Grondwettelijk Hof heeft in het betreffende arrest geoordeeld dat het recht om voor wat betreft geslacht niet op een binaire wijze gekwalificeerd te worden onder het algemene persoonlijkheidsrecht valt, en dus wordt beschermd door de Duitse Grondwet. Het Duitse Personenstandsgesetz geeft een onjuiste vertaling van dit recht, door alleen de mogelijkheid te bieden voor een blanco geslachtsregistratie. Dit arrest is een belangrijke stap in de richting van een brede erkenning van het derde geslacht voor individuen met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken (interseksualiteit; hier draaide de Duitse casus om). Hoewel andere landen al stappen hebben genomen in de officiële erkenning van het derde geslacht, is het de vraag of, en zo ja hoe snel, dit in Nederland zal gebeuren.

In deze bijdrage gaat de auteur in op het basisinkomen en experimenten daarmee in het buitenland. De discussie over het basisinkomen is niet nieuw: reeds in de jaren zeventig werd gesproken over een onvoorwaardelijke uitkering voor alle inwoners. De laatste paar jaar is het weer een hot topic. Ook in Nederland is er interesse voor experimenten met (varianten van) het basisinkomen, maar die zijn tot nog toe niet echt van de grond gekomen. In het buitenland hebben al wel diepgaande discussies of experimenten plaatsgevonden. De auteur bespreekt deze. Er zijn echter nog steeds een hoop vragen over het principe van het basisinkomen en de betaalbaarheid ervan. Het vergt in Nederland in ieder geval een omslag in het denken over de morele verplichting om een inkomen te verdienen door te werken.

De eerste bijdrage van de auteur aan de rubriek ‘Buitenlands nieuws’ had als onderwerp Obamacare (Affordable Care Act). Deze bijdrage heeft als onderwerp de opvolger ervan, vernoemd naar de opvolgende president van de Verenigde Staten: Trumpcare (American Health Care Act). Dat wil zeggen, het is onduidelijk of met de nieuwe wet Obamacare nu is afgeschaft, of slechts gewijzigd. Het oogmerk van Obamacare, namelijk het verzekeren van gelijke toegang tot de gezondsheidszorg, is daarmee weer deels ongedaan gemaakt. De American Health Care Act moet echter nog wel worden aangenomen door de Senaat. Het is de vraag of die hobbel kan worden genomen.

Het Italiaanse Gondwettelijk Hof heeft in zijn arrest van 8 november 2016 geoordeeld dat de Italiaanse naamgevingswetgeving ongrondwettig is. De regels schrijven nu voor dat als de ouders getrouwd zijn kinderen alleen de naam van hun vader kunnen krijgen. In de zaak Cusan en Fazzo tegen Italië heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg al uitgesproken dat deze wetgeving zich niet verdraagt met de artikelen 8 en 14 EVRM. Eerdere pogingen om deze wetgeving te wijzigen waren tot nog toe niet succesvol. Het is te verwachten dat dit opvallende arrest van het Italiaanse Grondwettelijk Hof van grote invloed zal zijn op het debat.

In de zomer van 2016 zijn in een aantal Franse badplaatsen verboden ingevoerd op het dragen van de zogenaamde boerkini. Zowel binnen Frankrijk als daarbuiten is vervolgens een hevige discussie gevoerd over de symboliek van de boerkini: voor de een is het een zomerse boerka, voor de ander een symbool van onderdrukking van vrouwen. De Franse verboden hebben geleid tot een aantal gerechtelijke uitspraken, waarvan de uitspraak van 26 augustus 2016 van de Conseil d’État (het Franse equivalent van de Raad van State) de belangrijkste is. Die wordt in deze bijdrage geanalyseerd.

De zogenaamde ‘toiletwet’ van de Amerikaanse staat North Carolina heeft zowel binnen als buiten de Verenigde Staten de nodige beroering veroorzaakt. Deze wet regelt wie welke toiletten en kleedkamers mag gebruiken op basis van het geboortegeslacht. Dit heeft vergaande gevolgen voor transgenders, maar de betekenis van deze wet beperkt zich niet tot een toiletbezoek. Volgens de auteur ligt de betekenis dieper, in het gelijkheidsbeginsel, maatschappelijke waarnemingen over geslacht, de relatie tussen federale en lokale overheid en hoe economische en culturele belangen de toekomst van wetgeving kunnen beïnvloeden. Deze aspecten komen in de bijdrage aan bod, alsmede pogingen om de wet te boycotten.