De Kroniek geeft een overzicht van ontwikkelingen in de Nederlandse wetgeving relevant voor de gezondheidszorg in de periode 1 juli 2018-31 december 2020. Een bijzondere periode vanwege de coronapandemie. Onder andere wetgeving die ‘on hold’ staat, aandacht voor preventie en mogelijk een opmars voor ingrijpendere wijzigingen in het zorgstelsel.

Er is bij de overheid en het veld veel aandacht voor goed bestuur of good governance. Daarbij bestaat de drang om dit onderwerp zo veel mogelijk in regels te vatten. In dit artikel wordt deze juridisering van het bestuur van zorgorganisaties besproken aan de hand van vier manifestaties daarvan: (aankomende) wetgeving over goed bestuur in de zorg, de Governancecode, de recent veranderde eisen die de IGJ/NZa stellen aan het intern toezicht in hun nieuwe toezichtkader en recente uitspraken van de Governancecommissie over goed bestuur. Bij de auteurs bestaat op zich geen bezwaar tegen regelgeving omtrent governance, maar zij hebben grote moeite met de eindeloze regelzucht omtrent het onderwerp goed bestuur in de zorg.

In deze bijdrage wordt het juridische kader voor het gebruik van apps in de strijd tegen COVID-19 besproken. Bijzondere aandacht gaat uit naar de Nederlandse notificatieapp en de bijbehorende wettelijke regeling die hiervoor de grondslag moet bieden. In hun bijdrage vragen de auteurs aandacht voor enkele zorgpunten rond de app vanuit privacy- en dataprotectieperspectief.

De Kroniek wetgeving gezondheidsrecht geeft de lezer een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van Nederlandse wetgeving in het gezondheidsrecht. De selectie van wetgeving is gemaakt met behulp van de zoekmachine op de website van de Eerste Kamer, en behelst aanhangige en aangenomen wetsvoorstellen van 1 januari 2016 t/m 1 juni 2018 van de ministeries van VWS en VenJ, en consultaties van beide ministeries.

Deze kroniek, die een periode van bijna twee jaar beschrijft, bespreekt een groot aantal bestuursrechtelijke uitspraken op het gebied van de gezondheidszorg. Ook de meest belangwekkende uitspraken over de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 en de Jeugdwet worden besproken. Achtereenvolgens komen aan de orde: algemeen bestuurs(proces)recht, uitspraken over de Wet BIG, over de Wkkgz en de Kwzi, jurisprudentie over de WTZi, de Gmw en de Wgp, uitspraken over de Wob, een uitspraak over de Wbp, jurisprudentie over de Wmo 2015 en de Jeugdwet. Als laatste komen de rapporten van de Nationale ombudsman aan de orde.

Deze kroniek beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van wetgeving in het gezondheidsrecht in 2015. De parlementaire behandeling van de grote wetsvoorstellen over gedwongen zorg lijkt zo goed als tot stilstand gekomen. Op het gebied van kwaliteit zijn wel duidelijke vorderingen te melden: de Wkkgz trad in werking en een conceptwetsvoorstel over wijzigingen in de Wet BIG (beroepenregulering en tuchtrecht) zag het licht. De wetgevingsactiviteit ten aanzien van de marktordening lijkt onderhevig aan veranderlijke politieke windrichtingen: de NZa moet tegelijkertijd méér en minder bevoegdheden krijgen.

Deze forumbijdrage gaat in op een onderdeel dat niet meer in de Wkkgz staat: goed bestuur. Hij wijst erop dat de Wkkgz wordt geflankeerd door een beleid ten aanzien van goed bestuur, dat zonder expliciete wettelijke basis vergaande handhavingsmaatregelen in het vooruitzicht stelt. Hij betwijfelt de juridische houdbaarheid daarvan.

zorgverzekeraar, aanbestedende dienst

In april van dit jaar vond in Driebergen de jaarvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht plaats. Tijdens het inhoudelijke gedeelte lichtten Elies Steyger, Joris Rijken, Matthijs Vermaat, Emke Plomp en Tessa van den Ende hun bijdrage aan het preadvies ‘Op weg naar tien jaar nieuw zorgstelsel. Terug en vooruitblik’ toe. Op die manier ontstond een breed panorama van de stand van het zorgstelsel met aandacht voor het Europees recht, de positie van de zorgverzekeraars, de Wmo 2015, de winstuitkering in de zorg en de rol van de toezichthouder. Tijdens de paneldiscussie voorgezeten door Jaap Sijmons hadden de leden de gelegenheid over deze thema’s met de preadviseurs van gedachten te wisselen. Cathy van Beek sloot af met een voordracht waarin zij constateerde dat van de beoogde versterking van de rol van de patiënt onder het nieuwe stelsel (nog) weinig terecht was gekomen.

In deze bijdrage wordt onderzocht of een bestuurderstoets voor de zorg wenselijk is, gezien de huidige en voorgestelde instrumenten, zoals het strafrechtelijk en civielrechtelijk bestuursverbod en de vergewisplicht, om (potentieel) disfunctionerende bestuurders uit de zorg te weren. De auteur is van mening dat de bestuurderstoets een aanvullend instrument kan zijn. Daarmee is het antwoord op de wenselijkheidsvraag nog niet gegeven omdat er een aantal nadelen verbonden is aan een bestuurderstoets. Daarnaast wordt een alternatieve oplossing onderzocht om disfunctionerende bestuurders te weren, namelijk een bepaling in de herziene Woningwet. Daaraan zitten ook de nodige haken en ogen. De drempels voor het weren van bestuurders mogen in elk geval niet te laag zijn.

Aan bod komt de jurisprudentie van 1 augustus 2012 tot en met 8 april 2014. De kroniek bevat een overzicht van de belangrijkste bestuursrechtelijke uitspraken op het gebied van de gezondheidszorg: de algemene bestuursrechtelijke thema's, uitspraken over de Wet BIG, diverse uitspraken op het gebied van handhaving, Wob-jurisprudentie die vaak betrekking heeft op bij toezichthouders berustende documenten, jurisprudentie over de Geneesmiddelenwet en de subsidiebesluiten, varia en de rapporten van de Nationale ombudsman.

Rol NZa bij zorginkoop; artikelen 47 en 48 Wmg; huisartsen stellen tevergeefs dat sprake is van aanmerkelijke marktmacht bij zorgverzekeraar; NZa niet gehouden tot nader onderzoek

Wetsvoorstel 33 362 introduceert in de Wet marktordening gezondheidszorg een verbod op verticale integratie tussen zorgverzekeraars en zorgaanbieders. Het verbiedt zorgverzekeraars, AWBZ-verzekeraars en zorgkantoren om (a) zelf zorg te verlenen en (b) direct of indirect zeggenschap te hebben over een zorgaanbieder. In dit artikel wordt betoogd dat dit verbod niet noodzakelijk en niet proportioneel is om het daarmee beoogde doel te bereiken. Gewezen wordt op het belang om (alternatieve) maatregelen te nemen om het vertrouwen in zorgverzekeraars en de transparantie met betrekking tot de kwaliteit van zorg te verbeteren.

In deze bijdrage wordt het wetsontwerp besproken dat strekt tot invoering van een specifieke wettelijke grondslag voor actieve openbaarmaking van informatie over het toezicht en de uitvoering van regelgeving door IGZ. Achtereenvolgens komen de doelen van het wetsontwerp, de te openbaren gegevens, de gronden om informatie niet te openbaren, de rechtsbescherming tegen openbaarmaking en procedurele bepalingen over de openbaarmaking aan de orde. De auteurs zijn van mening dat het wetsontwerp een goede aanzet vormt tot het op grotere schaal actief openbaar maken van toezichtgegevens door IGZ. Zij plaatsen evenwel met name kanttekeningen bij de wijze waarop het wetsontwerp de rechtsbescherming tegen beslissingen tot actieve openbaarmaking regelt.

Dit artikel gaat in op het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet marktordening gezondheidszorg (‘Wmg’), de Wet cliëntenrechten zorg (‘Wcz’) en enkele andere wetten in verband met het tijdig signaleren van risico’s voor de continuïteit van zorg alsmede in verband met het aanscherpen van procedures met het oog op de kwaliteit en bereikbaarheid van zorg. Het bevat drie samenhangende instrumenten die de continuïteit en kwaliteit van de zorg moeten gaan waarborgen. Niet alleen een early warning, maar tevens een zorgspecifieke fusietoetsing en de mogelijkheid van het opleggen van maatregelen als opsplitsen van een zorgorganisatie en het beëindigen van zorgverlening door een zorgaanbieder.

Na jarenlange debatten over dit onderwerp heeft de Minister van VWS op 9 februari 2012 een wetsvoorstel ingediend dat winstuitkering door aanbieders van medisch-specialistische zorg onder voorwaarden mogelijk maakt. In dit artikel worden enkele kritische kanttekeningen geplaatst bij de gestelde voorwaarden en wordt uiteengezet welke aspecten nadere regulering behoeven. Geconcludeerd wordt dat met name de normatieve aspecten van winstuitkering en de publieke belangen die het wetsvoorstel beoogt te dienen verder zouden moeten worden uitgewerkt en dat een meer gedifferentieerde regeling de voorkeur zou verdienen.

Tijdens de voorjaarvergadering 2011 van de VGR stond het preadvies met de titel ‘Stelsel onder stress’ van prof. mr. J.G. Sijmons, mr. T.A.M. van den Ende en mr. G.R.J. de Groot centraal. Volgens Sijmons is het nieuwe zorgstelsel ‘stuck in the middle’. In termen van een optimale marktwerking is het systeem in onbalans. Van den Ende plaatste kritische kanttekeningen bij het huidige stelsel van de care. Zo lopen zorgkantoren geen financieel risico voor de zorg die wordt ingekocht. De Groot sprak over de vernieuwingen en beperkingen van de Zvw. Aan bod kwam onder meer de zorgplicht ex artikel 11 Zvw, die volgens De Groot kan worden geschrapt.

In deze bijdrage wordt de paragraaf ‘Goed bestuur’ (art. 39-41) uit de Wet cliëntenrechten zorg beoordeeld in het licht van Boek 2 BW. De auteur is van mening dat deze bepalingen op een aantal punten verbeterd kunnen worden. Sommige afwijkingen van Boek 2 BW zijn in haar ogen niet altijd noodzakelijk. Bovendien zouden dwingende regels hun grondslag moeten vinden in de wet en niet in de statuten. Meer inzicht in de motivering van de gemaakte keuzes is dan ook wenselijk.