Op 1 november 2019 vond de Najaarsvergadering van de Vereniging voor Gezondheidsrecht plaats. Op de agenda stonden de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte ggz, die inmiddels op 1 januari 2020 in werking zijn getreden. In deze samenvatting komen de bijdragen van de drie sprekers en de belangrijkste onderdelen van de plenaire discussie aan bod.

Op 1 januari 2019 is de Wet Forensische Zorg grotendeels in werking getreden, uitgezonderd de twee ‘ingrijpendste’ onderdelen. Dat betreft de mogelijkheid voor de strafrechter om een zorgmachtiging af te geven en de mogelijkheid van doorbreking van het medisch beroepsgeheim bij verdachten die medewerking weigeren aan gedragskundig onderzoek. In deze bijdrage wordt weergegeven hoe de wet haar doelen beoogt te bereiken en bediscussieerd of deze middelen daartoe wel geschikt zijn.

Al jaren daalt in Nederland de vaccinatiegraad, waardoor ziekten als mazelen en de bof opnieuw dreigen de kop op te steken. Om dit tegen te gaan zijn recent in de Nederlandse politiek twee meer verplichtende maatregelen voorgesteld. Dit artikel analyseert de juridische mogelijkheden en onmogelijkheden van deze voorstellen, met name in de context de van de grondrechten waarmee ze zouden kunnen botsen: artikel 2 EVRM (recht op leven), artikel 8 EVRM (onaantastbaarheid van het lichaam) en/of artikel 9 EVRM: (vrijheid van godsdienst en levensovertuiging) en het daaruit volgende Nederlandse gelijkebehandelingsrecht.

In deze kroniek staat de praktijk van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) centraal voor wat betreft de toepassing van de Mededingingswet in de zorg. Tevens worden twee informele zienswijzen van de ACM en enkele uitspraken van de Rechtbank Rotterdam en het College van Beroep voor het bedrijfsleven over besluiten van de ACM behandeld. Tot slot wordt stilgestaan bij twee door de ACM gepubliceerde leidraden. De periode die door deze kroniek wordt bestreken betreft 1 juli 2016 tot 1 november 2018.

Besproken wordt allereerst het algemene functioneren van de WMO, daarna zoomt het artikel in op het functioneren van de wet ten aanzien van de in de derde evaluatie onderscheiden deelthema’s: de reikwijdte van de wet; het informed consent-vereiste; het functioneren van de toetsingscommissies (CCMO en METC’s); de proefpersonenverzekering en het toezicht op de naleving van de wet. Vervolgens wordt aangegeven welke aanbevelingen het meeste prioriteit hebben en wordt ingegaan op de toekomstbestendigheid van de WMO.

De Kroniek wetgeving gezondheidsrecht geeft de lezer een overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van Nederlandse wetgeving in het gezondheidsrecht. De selectie van wetgeving is gemaakt met behulp van de zoekmachine op de website van de Eerste Kamer, en behelst aanhangige en aangenomen wetsvoorstellen van 1 januari 2016 t/m 1 juni 2018 van de ministeries van VWS en VenJ, en consultaties van beide ministeries.

In deze bijdrage wordt de inhoud van het – via een internetconsultatie uitgezette – conceptwetsvoorstel zeggenschap lichaamsmateriaal besproken en van commentaar voorzien. Geconcludeerd wordt dat de regering verschillende onderdelen van het wetsvoorstel, waaronder in het bijzonder de ruime werkingssfeer, nog eens goed tegen het licht zou moeten houden.

In dit artikel wordt het voorstel van de minister van VWS besproken om in het kader van de opsporing van ernstige strafbare feiten zonder toestemming lichaamsmateriaal te gebruiken dat bij een geneeskundige behandeling is verkregen. Hiermede wordt het verschoningsrecht buiten toepassing verklaard. Daartegen bestaan ernstige bezwaren, onder andere omdat de vrije toegang tot de zorg daarmede in het geding komt.

Aan bod komt de jurisprudentie van 1 januari 2014 tot en met 1 december 2015. De in deze kroniek besproken strafzaken betreffen ditmaal vooral het materiële strafrecht. Er wordt aandacht besteed aan de medische exceptie en zwaar lichamelijk letsel door fouten in de operatiekamer. Ook komt de alternatieve geneeskunst en valse hoedanigheid van arts aan bod. Daarnaast worden zaken omtrent euthanasie en hulp bij zelfdoding besproken.

In deze zevende kroniek rechtspraak tuchtrecht die in TvGR wordt gepubliceerd, worden in grote lijnen dezelfde onderwerpen als in de vorige kroniek behandeld, namelijk opvallende uitspraken over ontvankelijkheid en aanverwante procesrechtelijke onderwerpen, vraagstukken rond ouderlijk gezag, voorbehouden handelingen, verantwoordelijkheidsverdeling, (de zwaarte van) de door de tuchtcolleges opgelegde tuchtmaatregelen, verwisselingen, rapporten en verklaringen, alsmede dossiervoering.

Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM of Hof) heeft in het verslagjaar 2014-2015 een groot aantal voor het gezondheidsrecht interessante uitspraken gedaan. Een selectie van ruim 50 verkort weergegeven zaken leert dat het Hof zich onder andere heeft uitgesproken over gebrekkige samenwerking in de zorg, de kwaliteit van de lijkschouw, de toegang tot informatie in een deskundigenrapport, de omgang met restembryo’s en het staken van een zinloze behandeling. Deze en andere hieronder te bespreken onderwerpen zijn ook voor Nederland relevant.

Bloeddonatie; permanente uitsluiting; onderscheid seksuele voorkeur; niet gerechtvaardigd; discriminatie

Hulp bij zelfdoding door niet-arts; overmacht; betekenis Wtl; ontslag van rechtsvervolging

In deze kroniek wordt een overzicht gegeven van de jurisprudentie van het EU Hof op het terrein van het gezondheidsrecht in de periode van 1 september 2011 tot 1 januari 2015. De behandelde arresten hebben betrekking op de aanbesteding, organisatie en financiering van de gezondheidszorg, genees- en hulpmiddelen, discriminatie op grond van handicap, zorg in het buitenland en beroepen.

De Kwaliteitswet zorginstellingen verplicht zorgaanbieders tot het melden van calamiteiten bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Deze meldplicht is nader geregeld in de Leidraad meldingen IGZ 2013. De afgelopen tien jaar heeft de meldplicht van calamiteiten herhaalde malen aanleiding gegeven tot vragen en discussie. In dit artikel worden de belangrijkste discussiepunten besproken, waaronder de relatie met veilig melden, openheid rond calamiteiten en de relatie IGZ-OM.

Hulp bij zelfdoding; artikel 294 lid 2 Sr; moeder en zoon; geen noodtoestand of psychische overmacht; eigenmachtig optreden als niet-arts verwijtbaar; schuldigverklaring zonder oplegging van straf