In een themanummer over de Waterwet kan een beschrijving van de waterbeheerder en zijn taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden niet ontbreken. De Waterwet regelt het beheer en gebruik van het watersysteem in al zijn aspecten.¹x Zie naast de bijdragen in dit themanummer over de Waterwet eveneens S. Handgraaf, De Waterwet, M en R? 2009, p. 489-496; zie over het wetsvoorstel T.P. de Kramer & N. Teesing (red.), De nieuwe Waterwet, Vereniging voor milieurecht 2007-2, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2007, M.N. Boeve & L. van Middelkoop (red.), Het waterrecht in perspectief. Actuele ontwikkelingen en doorwerking naar het milieurecht en het ruimtelijke-ordeningsrecht, Groningen: Europa Law Publishing 2008, p. 35-52, en over het voorontwerp H.J.M. Havekes, Het voorontwerp Waterwet, M en R 2005, p. 628-632. Zie eveneens E.C.M. Schippers & J.H. Geerdink, Alles over water in een notendop (in twee delen), Gemeentestem 2008, 7296, p. 261-272 en Gemeentestem 2008, 7297, p. 289-302. De nadruk ligt daarbij op het watersysteem: het samenhangende geheel van één of meer oppervlaktelichamen en grondwaterlichamen, met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken. Deze definiëring geeft ook de ruime reikwijdte van de wet: het gaat om het gehele watersysteem, maar de Waterwet reguleert niet de waterketen.²x Zie hierover P. Jong, Watersysteem en waterketen in de water- en milieuwetgeving, in: M.V.C. Aalders & R. Uylenburg (red.), Het milieurecht als proeftuin, 20 jaar Centrum voor Milieurecht, Groningen: Europa Law Publishing 2007, p. 57-72. De drinkwatervoorziening en het verzamelen en transport van afvalwater vallen buiten de reikwijdte van de wet.

Noten

• * De leerstoel wordt financieel ondersteund door de Stichting Schilthuisfonds. Tevens maakt Marleen van Rijswick deel uit van de door de Stichting Leven met Water ingestelde multidisciplinaire ‘leertafel’ Watergovernance, waar zij is benoemd op de leerstoel Ontwikkelingsgericht waterrecht.

• 1 Zie naast de bijdragen in dit themanummer over de Waterwet eveneens S. Handgraaf, De Waterwet, M en R? 2009, p. 489-496; zie over het wetsvoorstel T.P. de Kramer & N. Teesing (red.), De nieuwe Waterwet, Vereniging voor milieurecht 2007-2, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2007, M.N. Boeve & L. van Middelkoop (red.), Het waterrecht in perspectief. Actuele ontwikkelingen en doorwerking naar het milieurecht en het ruimtelijke-ordeningsrecht, Groningen: Europa Law Publishing 2008, p. 35-52, en over het voorontwerp H.J.M. Havekes, Het voorontwerp Waterwet, M en R 2005, p. 628-632. Zie eveneens E.C.M. Schippers & J.H. Geerdink, Alles over water in een notendop (in twee delen), Gemeentestem 2008, 7296, p. 261-272 en Gemeentestem 2008, 7297, p. 289-302.

• 2 Zie hierover P. Jong, Watersysteem en waterketen in de water- en milieuwetgeving, in: M.V.C. Aalders & R. Uylenburg (red.), Het milieurecht als proeftuin, 20 jaar Centrum voor Milieurecht, Groningen: Europa Law Publishing 2007, p. 57-72.

Het kabinet heeft, in overleg met VNG en IPO, gekozen voor regionale uitvoeringsdiensten voor de handhaving van het milieurecht. Tevens worden gemeenten in meer gevallen bevoegd gezag. Beschreven wordt hoe deze package deal tot stand is gekomen en wat hij precies inhoudt. Er kan zowel positief als negatief tegen het resultaat worden aangekeken: regionale, professionele diensten gaan er nu eindelijk komen, maar hun taken zijn beperkter dan voor een goede handhaving van het omgevingsrecht nodig is. Deze professionele diensten kunnen echter door hun succesvolle werkwijze de twijfelaars de komende jaren gaandeweg overtuigen.

In hun essay ‘Doorbreek de impasse tussen milieu en gebiedsontwikkeling’, betogen De Zeeuw, Puylaert en Werksma dat grotere en kleinere projecten regelmatig vastlopen door met name ‘ingewikkeldheid die wij onszelf aandoen’. De oorzaak van het vastlopen ligt ‘volgens betrokkenen’ in belangrijke mate in de grote hoeveelheid Europese en nationale wet- en regelgeving die over plannend en bouwend Nederland is uitgestort. De vraag die zij vervolgens in hun essay proberen te beantwoorden, is of de energie die verloren gaat met ‘juridisch figuurzagen en procesmatige haarkloverij’, niet beter besteed kan worden aan het opstellen van plannen die zowel een hoge milieu- als gebiedskwaliteit hebben. In een aantal hoofdstukken werken zij de aard van het probleem verder uit, en geven oplossingsrichtingen aan. Hierna zal ik de belangrijkste voorgestelde oplossingen bespreken, na eerst de probleemanalyse en de oplossingsrichtingen kort te hebben weergegeven.

In februari 2009 verscheen het rapport ‘Doorbreek de impasse tussen milieu en gebiedsontwikkeling’. Het rapport geeft een beschrijving van de redenen waarom gebiedsontwikkeling in Nederland (te) vaak leidt tot vertraging en frustraties. In het rapport wordt ook gezocht naar oplossingen die moeten leiden tot de ontwikkeling en realisatie van plannen met een hoge ruimtelijke en milieukwaliteit. Het rapport heeft mede vanwege de economische crisis ruim aandacht gekregen in de media en de politiek. In het crisisbeleid van het kabinet is een ‘crisis- en herstelwet’ (hierna: Herstelwet) aangekondigd. De minister van VROM heeft in het verlengde van die aankondiging een actieprogramma ‘Vernieuwing instrumentarium milieu en ruimtelijke ontwikkeling’ vastgesteld, waarin een ‘Wet gebiedsontwikkeling en milieu’ wordt aangekondigd. Deze bijdrage vormt in de eerste plaats (par. 1-3) een korte weergave van het rapport, met inbegrip van de in het rapport benoemde voorbeelden. In de tweede plaats (par. 4-9) wordt ingegaan op de mogelijke inhoud van de door het kabinet aangekondigde Herstelwet, waardoor procedures voor infrastructurele en grote bouwprojecten zouden moeten worden versneld en vereenvoudigd.

Ter verbetering van de kwaliteit van de milieuhandhaving zijn in 2005 in de Wet milieubeheer toezichtsinstrumenten ingevoerd en is een amvb met kwaliteitseisen voor handhaving vastgesteld (het BKHM). Planmatigheid, transparantie en voortvarendheid van de milieuhandhaving zijn toegenomen. Toch zijn problemen van versnippering en gebrekkige kwaliteit niet opgelost. Het is nodig geavanceerde risicoanalyses te ontwikkelen, de monitoring te verbeteren en audits in te voeren. De toezichtinstrumenten zijn nuttige stokken achter de deur. Het kabinet wil ze echter afschaffen en de klassieke toezichtsinstrumenten - schorsing, vernietiging en de taakverwaarlozingsregeling – revitaliseren. De ingrepen zijn eerst verantwoord als het informatiemanagement wordt verbeterd, (nog) meer geïnvesteerd wordt in horizontale controle en een kwaliteitsslag wordt gemaakt. Het belang van kwaliteitseisen voor handhaving op grond van de Wabo is relatief. De schaal van de organisaties is vaak niet toereikend. De vraag is of een verplichte regionale omgevingdienst de aangewezen oplossing is.