In een themanummer over de Waterwet kan een beschrijving van de waterbeheerder en zijn taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden niet ontbreken. De Waterwet regelt het beheer en gebruik van het watersysteem in al zijn aspecten.¹x Zie naast de bijdragen in dit themanummer over de Waterwet eveneens S. Handgraaf, De Waterwet, M en R? 2009, p. 489-496; zie over het wetsvoorstel T.P. de Kramer & N. Teesing (red.), De nieuwe Waterwet, Vereniging voor milieurecht 2007-2, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2007, M.N. Boeve & L. van Middelkoop (red.), Het waterrecht in perspectief. Actuele ontwikkelingen en doorwerking naar het milieurecht en het ruimtelijke-ordeningsrecht, Groningen: Europa Law Publishing 2008, p. 35-52, en over het voorontwerp H.J.M. Havekes, Het voorontwerp Waterwet, M en R 2005, p. 628-632. Zie eveneens E.C.M. Schippers & J.H. Geerdink, Alles over water in een notendop (in twee delen), Gemeentestem 2008, 7296, p. 261-272 en Gemeentestem 2008, 7297, p. 289-302. De nadruk ligt daarbij op het watersysteem: het samenhangende geheel van één of meer oppervlaktelichamen en grondwaterlichamen, met bijbehorende bergingsgebieden, waterkeringen en ondersteunende kunstwerken. Deze definiëring geeft ook de ruime reikwijdte van de wet: het gaat om het gehele watersysteem, maar de Waterwet reguleert niet de waterketen.²x Zie hierover P. Jong, Watersysteem en waterketen in de water- en milieuwetgeving, in: M.V.C. Aalders & R. Uylenburg (red.), Het milieurecht als proeftuin, 20 jaar Centrum voor Milieurecht, Groningen: Europa Law Publishing 2007, p. 57-72. De drinkwatervoorziening en het verzamelen en transport van afvalwater vallen buiten de reikwijdte van de wet.

Noten

• * De leerstoel wordt financieel ondersteund door de Stichting Schilthuisfonds. Tevens maakt Marleen van Rijswick deel uit van de door de Stichting Leven met Water ingestelde multidisciplinaire ‘leertafel’ Watergovernance, waar zij is benoemd op de leerstoel Ontwikkelingsgericht waterrecht.

• 1 Zie naast de bijdragen in dit themanummer over de Waterwet eveneens S. Handgraaf, De Waterwet, M en R? 2009, p. 489-496; zie over het wetsvoorstel T.P. de Kramer & N. Teesing (red.), De nieuwe Waterwet, Vereniging voor milieurecht 2007-2, Den Haag: Boom Juridische uitgevers 2007, M.N. Boeve & L. van Middelkoop (red.), Het waterrecht in perspectief. Actuele ontwikkelingen en doorwerking naar het milieurecht en het ruimtelijke-ordeningsrecht, Groningen: Europa Law Publishing 2008, p. 35-52, en over het voorontwerp H.J.M. Havekes, Het voorontwerp Waterwet, M en R 2005, p. 628-632. Zie eveneens E.C.M. Schippers & J.H. Geerdink, Alles over water in een notendop (in twee delen), Gemeentestem 2008, 7296, p. 261-272 en Gemeentestem 2008, 7297, p. 289-302.

• 2 Zie hierover P. Jong, Watersysteem en waterketen in de water- en milieuwetgeving, in: M.V.C. Aalders & R. Uylenburg (red.), Het milieurecht als proeftuin, 20 jaar Centrum voor Milieurecht, Groningen: Europa Law Publishing 2007, p. 57-72.

De Ministerraad heeft 2 juni 2009 op voorstel van de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) ingestemd met het ontwerp van het Besluit algemene regels ruimtelijke ordening (hierna: AMvB Ruimte).¹x (Bijlage bij) Kamerstukken II 2008/09, 31 500, nr. 15. De AMvB Ruimte bevat alle ruimtelijke beleidskaders van het Rijk en vormt het sluitstuk van het nieuwe stelsel van de ruimtelijke ordening. Dit stelsel is met de inwerkingtreding van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) op 1 juli 2008 geïntroduceerd.²x Stb. 2008, 180 (Invoeringswet Wro). Met de Wro wordt een nieuwe sturingsfilosofie geïntroduceerd, waar de AMvB in kwestie een uitwerking van is. De sturingsfilosofie gaat uit van de gedachte dat de verschillende overheden, met het Rijk in de regierol, worden gedwongen om te bepalen wat van nationaal en provinciaal belang is binnen het ruimtelijk beleid, en voorts te bepalen op welke wijze deze nationale en provinciale belangen moeten doorwerken op gemeentelijk niveau. De AMvB Ruimte vormt het instrument waarmee de vóóraf in kaart gebrachte nationale belangen kunnen doorwerken naar provinciaal en/of gemeentelijk niveau.

Noten

• 1 (Bijlage bij) Kamerstukken II 2008/09, 31 500, nr. 15.

• 2 Stb. 2008, 180 (Invoeringswet Wro).

De Nederlandse waterbeheerwetgeving is momenteel erg verbrokkeld. Bijna elk onderdeel van het waterbeheer kent zijn eigen wet. Dit komt de transparantie en praktische toepassing van deze wetten niet ten goede. Vandaar dat al langer wordt aangedrongen op integratie van deze aparte wetten. Eind dit jaar is het zover en treedt de Waterwet in werking. Deze bijdrage beschrijft op hoofdlijnen de achtergrond, strekking en inhoud van deze wet, waarbij de nadruk ligt op de nieuwe elementen daarvan. Uitgegaan is van de wettekst zoals deze door de Invoeringswet Waterwet komt te luiden.¹x Zie voor de tekst hiervan < www.waterwet.nl >, waar ook andere nuttige informatie over de Waterwet te vinden is. Zie voor dit laatste ook het recente artikel van S. Handgraaf over de Waterwet in M en R 2009/8, p. 489-496. De Waterwet heeft voor de praktijk grote consequenties. Er verandert het nodige. Het kan dan ook bepaald geen kwaad als omgevingsjuristen, vergunningverleners, handhavers en beleidsmakers van Rijkswaterstaat, ministeries, provincies, waterschappen, gemeenten, waterleidingbedrijven en adviesbureaus zich daarin alvast verdiepen.

Noten

• * De bijdrage is op persoonlijke titel geschreven.

• 1 Zie voor de tekst hiervan < www.waterwet.nl >, waar ook andere nuttige informatie over de Waterwet te vinden is. Zie voor dit laatste ook het recente artikel van S. Handgraaf over de Waterwet in M en R 2009/8, p. 489-496.

In een redactioneel artikel geeft de redactie een toelichting op het tijdschriftnummer in kwestie.

Een beschouwing over de rede van G.A. Biezeveld, Onze ecologische voetafdruk. Hoe het milieurecht kan helpen die te verkleinen, uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar in het milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, 31 maart 2009.

De afspraak tussen Rijk, IPO en VNG over de opbouw van een landelijk stelsel van regionale diensten voor provinciale en gemeentelijke taken bij de handhaving van de milieuregelgeving van VROM heeft niet alleen betekenis voor de bestuursrechtelijke handhaving. Zij biedt ook kansen voor meer samenwerking, afstemming en informatie-uitwisseling tussen bestuur, OM (Functioneel Parket) en politie bij de milieuhandhaving. Dit heeft in de discussie over het rapport-Mans nog weinig aandacht gekregen. Om die kansen te kunnen benutten, moet lering worden getrokken uit de ervaringen met de opbouw, inrichting en werking van vergelijkbare stelsels: het politiebestel en de veiligheidsregio’s in wording.

Een betere dienstverlening aan burgers en bedrijven staat al jaren hoog in het vaandel van de VNG. Gemeenten willen ‘de eerste overheid’ zijn en dat schept verplichtingen. Alle gemeenten hebben de kwaliteit van hun dienstverlening onder de loep genomen. Op grote schaal creëren zij het ene loket waar burgers en bedrijven sneller en beter kunnen worden geholpen. Daarnaast wordt naar het uiteindelijke resultaat gekeken. Bij verbetering van de kwaliteit komen natuurlijk al snel organisatorische vragen op tafel. Hoe organiseren wij één aanspreekpunt voor zo veel mogelijk diensten? Kunnen wij het zelf of moeten taken worden uitbesteed? Of werken wij in de uitvoering samen met andere gemeenten? De oplossingen variëren. Dat is niet vreemd, want omstandigheden verschillen en maatwerk is het wezenskenmerk van het lokaal bestuur. Het maakt niet uit hoe het wordt geregeld, als de resultaten maar kwalitatief aan de maat zijn. Deze enorme omslag heeft altijd de enthousiaste steun van het kabinet gehad. Een keurslijf voor uitvoeringsvraagstukken is daarbij nooit in discussie geweest.

Het kabinet heeft, in overleg met VNG en IPO, gekozen voor regionale uitvoeringsdiensten voor de handhaving van het milieurecht. Tevens worden gemeenten in meer gevallen bevoegd gezag. Beschreven wordt hoe deze package deal tot stand is gekomen en wat hij precies inhoudt. Er kan zowel positief als negatief tegen het resultaat worden aangekeken: regionale, professionele diensten gaan er nu eindelijk komen, maar hun taken zijn beperkter dan voor een goede handhaving van het omgevingsrecht nodig is. Deze professionele diensten kunnen echter door hun succesvolle werkwijze de twijfelaars de komende jaren gaandeweg overtuigen.

Een aantal landelijke ontwikkelingen op het gebied van omgevingsrecht moeten de uitvoering, het toezicht en de handhaving van wettelijke regelingen in de fysieke leefomgeving door gemeenten en provincies op een hoger niveau brengen. Daartoe moeten de decentrale overheden regionale uitvoeringsorganisaties (omgevingsdiensten) gaan opzetten, te beginnen bij een aantal complexe milieutaken. In Noord-Holland is een initiatief ter hand genomen om voor drie veiligheidsregio’s rond het Noordzeekanaal en Schiphol één omgevingsdienst te realiseren. Redenen voor dit initiatief zijn de gezamenlijke opgaven en samenhang op het gebied van economie, ruimtelijke ordening en veiligheid, kwaliteitsverbetering, efficiency en continuïteit.

De Wabo is een wetsvoorstel dat al heel wat ellende achter de rug heeft. De wet is er, maar nu loopt het invoeringstraject en dat loopt ook niet snel, al ligt het nu bij de Eerste Kamer. Het nieuwste probleem is het toezicht en toch ook weer de vergunningverlening. Wat doet de provincie en wat doet de gemeente? De Commissie Mans bracht een rapport uit over regionale handhavingsdiensten en dat werd door het kabinet meteen veranderd in diensten die ook over vergunningverlening gaan.

Het oprichten van regionale uitvoeringsorganisaties staat wat de SP betreft los van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo). De tentakels van de Wabo reiken steeds verder, zowel in bestaande wetten als in bestuurlijke verhoudingen. Aanleiding was de vermindering van regeldruk. Burgers en bedrijven in Nederland moeten binnen strakke termijnen via één omgevingsloket informatie krijgen, een vergunning aan kunnen vragen en een beslissing op die aanvraag krijgen.

Gemeenten en provincies moeten samen regionale uitvoeringsorganisaties opzetten (omgevingsdiensten) voor de uitvoering van vergunningverlening en toezicht bij complexe bedrijven, voor complexe handhaving en ketentoezicht. Regionale milieudiensten hebben aangetoond dat samenwerking in een gemeenschappelijke regeling heel succesvol kan zijn.Samenwerken biedt voordelen op het vlak van kwaliteit, continuïteit, onafhankelijkheid en efficiency. De kwaliteit van de dienstverlening kan verder toenemen als gemeenten en provincies de ondersteuning bij de uitvoering van milieutaken niet beperken tot vergunningverlening en toezicht.De regionale uitvoeringsorganisatie is primair een dienstverlener aan overheden. Dat stelt eisen aan de inrichting en organisatie van de omgevingsdiensten. Ervaringen van de regionale milieudiensten kunnen hierbij van grote waarde zijn.

Deze rubriek geeft een overzicht van recent verschenen literatuur.

Deze rubriek geeft een overzicht van recente wet- en regelgeving.

In een redactioneel artikel geeft de redactie een toelichting op het tijdschriftnummer in kwestie.

In Nieuws wordt verslag uitgebracht van actuele ontwikkelingen.

In Agenda worden lezingen, conferenties en andere evenementen aangekondigd.

In hun essay ‘Doorbreek de impasse tussen milieu en gebiedsontwikkeling’, betogen De Zeeuw, Puylaert en Werksma dat grotere en kleinere projecten regelmatig vastlopen door met name ‘ingewikkeldheid die wij onszelf aandoen’. De oorzaak van het vastlopen ligt ‘volgens betrokkenen’ in belangrijke mate in de grote hoeveelheid Europese en nationale wet- en regelgeving die over plannend en bouwend Nederland is uitgestort. De vraag die zij vervolgens in hun essay proberen te beantwoorden, is of de energie die verloren gaat met ‘juridisch figuurzagen en procesmatige haarkloverij’, niet beter besteed kan worden aan het opstellen van plannen die zowel een hoge milieu- als gebiedskwaliteit hebben. In een aantal hoofdstukken werken zij de aard van het probleem verder uit, en geven oplossingsrichtingen aan. Hierna zal ik de belangrijkste voorgestelde oplossingen bespreken, na eerst de probleemanalyse en de oplossingsrichtingen kort te hebben weergegeven.

In Nieuws wordt verslag uitgebracht van actuele ontwikkelingen.

In februari 2009 verscheen het rapport ‘Doorbreek de impasse tussen milieu en gebiedsontwikkeling’. Het rapport geeft een beschrijving van de redenen waarom gebiedsontwikkeling in Nederland (te) vaak leidt tot vertraging en frustraties. In het rapport wordt ook gezocht naar oplossingen die moeten leiden tot de ontwikkeling en realisatie van plannen met een hoge ruimtelijke en milieukwaliteit. Het rapport heeft mede vanwege de economische crisis ruim aandacht gekregen in de media en de politiek. In het crisisbeleid van het kabinet is een ‘crisis- en herstelwet’ (hierna: Herstelwet) aangekondigd. De minister van VROM heeft in het verlengde van die aankondiging een actieprogramma ‘Vernieuwing instrumentarium milieu en ruimtelijke ontwikkeling’ vastgesteld, waarin een ‘Wet gebiedsontwikkeling en milieu’ wordt aangekondigd. Deze bijdrage vormt in de eerste plaats (par. 1-3) een korte weergave van het rapport, met inbegrip van de in het rapport benoemde voorbeelden. In de tweede plaats (par. 4-9) wordt ingegaan op de mogelijke inhoud van de door het kabinet aangekondigde Herstelwet, waardoor procedures voor infrastructurele en grote bouwprojecten zouden moeten worden versneld en vereenvoudigd.