In het momenteel aanhangige wetsvoorstel tot wijziging van de Successiewet 1956 wordt een aantal ingrijpende maatregelen voorgesteld. De tarieven worden voor sommige verkrijgers drastisch verlaagd, voor andere komen ze per saldo hoger uit. De gedeeltelijke vrijstelling van ondernemingsvermogen wordt verhoogd tot 90%, terwijl de voorwaarden worden aangepast. De koppeling met het ondernemingsbegrip uit de inkomstenbelasting wordt daarbij heel nadrukkelijk gelegd. De voorgestelde heffing over afgezonderde particuliere vermogens (trusts en dergelijke) kan voor de betrokkenen verstrekkende gevolgen hebben. In deze bijdrage staan twee hoofdpunten van het wetsvoorstel centraal: (1) bedrijfsopvolgingsfaciliteiten en (2) de aanpak van trustachtige rechtsfiguren door middel van de regeling voor het afgezonderd particulier vermogen.

Toen de kredietcrisis Nederlandse financiële instellingen in problemen bracht, bood de Staat steun. In dit artikel komen drie vormen daarvan aan bod: (1) de garantieregeling, die het financiële instellingen mogelijk maakt de Staat verplichtingen onder uitgegeven schuldpapieren te laten garanderen, (2) de plaatsing van core 1 securities bij de Staat en (3) de garantie door de Staat van een substantieel deel van de lastig te waarderen Alt-A-portefeuille van ING Groep N.V. Tevens wordt er ingegaan op de financiële en andere voorwaarden die de Staat aan deze vormen van steun verbond.

Op 1 augustus 2008 is de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (WWFT) in werking getreden. De voornaamste vernieuwing die de WWFT heeft gebracht, is de introductie van het cliëntenonderzoek, ook wel bekend als Customer Due Diligence (CDD). Na een coulanceperiode van een halfjaar is de WWFT nu effectief slechts een halfjaar op stoom. In deze bijdrage wordt de ontwikkeling van het cliëntenonderzoek in de (inter)nationale antiwitwasregelgeving besproken. Hiernaast wordt er ingegaan op de belangrijkste veranderingen die de WWFT heeft gebracht op het gebied van cliëntenonderzoek en hoe kredietinstellingen het afgelopen jaar met deze veranderingen zijn omgegaan.

In dit artikel wordt stilgestaan bij een aantal recente uitspraken inzake de rechten van werknemers bij een overgang van een onderneming. Aan bod komt de zaak Klarenberg/Ferrotron waarin het Hof van Justitie van de EG betrokken werknemers een extra hulpmiddel geeft ter voorkoming van oneigenlijk gebruik van overgang van ondernemingen. Ook komt aan bod de Heineken-zaak en de naar aanleiding daarvan ontstane discussie over de vraag welke werknemers bescherming aan de richtlijn inzake overgang van ondernemingen kunnen ontlenen. Ten slotte wordt het arrest Pax/Bos van de Hoge Raad besproken, welk arrest laat zien dat een overdragende werkgever zich moet realiseren dat hij de plicht heeft om betrokken werknemers adequaat te informeren over hun positie.

Staatsfondsen vormen onderwerp van een intensiverend debat. In dit artikel staat de vraag centraal of de bestaande wet- en regelgeving de bestaande zorgen rondom staatsfondsen (voldoende) wegnemen. Voor een goed begrip worden allereerst stilgestaan bij staatsfondsen en hun economische implicaties. Vervolgens worden de voornamelijk in het westen bestaande zorgen jegens staatsfondsen nader besproken. Daarna wordt onderzocht op welke wijze Nederland – maar ook andere landen – strategische sectoren tracht te beschermen tegen onwenselijke investeerders. Ook wordt gekeken op welke wijze door middel van regelgeving tegemoet wordt gekomen aan de behoefte aan meer transparantie bij staatsfondsen.

In deze bijdrage staan Venrooy en Bakker stil bij de vraag of en in hoeverre – in het licht van de huidige kredietcrisis – de redelijkheid en billijkheid respectievelijk onvoorziene omstandigheden effect hebben op (rechtsgevolgen van) financieringsovereenkomsten. In dit verband kijken de auteurs naar zowel de eenvoudige kredietovereenkomst als de meer uitgebreide – op LMA standaard gebaseerde – loan agreement.

Beleggers kiezen er dikwijls voor om gezamenlijk te beleggen. Vaak gebruiken zij daarbij personenvennootschappen en fondsen voor gemene rekening. Bij dergelijke beleggingsfondsen plegen drie partijen betrokken te zijn: een beheerder, een bewaarder en deelnemers. Deze drie partijen zijn civielrechtelijk met elkaar verbonden. Daaruit vloeien vragen voort over de eigendom van het fondsvermogen, de zeggenschap en de kwalificatie van de onderlinge verhoudingen. Van der Velden behandelt dergelijke vragen in zijn recente proefschrift Beleggingsfondsen naar burgerlijk recht. In deze bijdrage zet hij een aantal bevindingen die voor de praktijk van belang zijn kort uiteen.

Het wetsvoorstel tot wijziging van de Wet giraal effectenverkeer (Wge) heeft twee hoofddoelstellingen: de uitbreiding van de bescherming van de belegger in geval van faillissement van de instelling waar de belegger zijn effecten in bewaring heeft gegeven en het bewerkstelligen van een verdergaande vorm van dematerialisatie van het giraal effectenverkeer dan thans is voorzien in de Wge. Beoogd is het gebruik van effectenbewaarbedrijven zo veel mogelijk overbodig te maken en het aantal fysieke stukken verder te doen afnemen. Dit wordt bereikt door het toepassingsgebied van de Wge uit te breiden en door voor te schrijven dat effecten aan toonder uitsluitend door middel van verzamelbewijzen in bewaring kunnen worden gegeven. In zijn bijdrage bespreekt Polderman op welke manier de voorgestelde wijzigingen van de Wge moeten leiden tot het bereiken van deze twee hoofddoelstellingen in het licht van de huidige situatie. Tevens laat hij enkele in het oog springende voorgestelde wijzigingen van de Wge de revue passeren.

In deze bijdrage bespreken Van Poelgeest en Kuilman het Nederlands depositogarantiestelsel en de ontwikkelingen met betrekking tot het depositogarantiestelsel vanuit Europees perspectief. Hierbij gaan zij onder meer in op de recente diverse wijzigingen en wijzigingsvoorstellen op Europees niveau en op de discussies en voorstellen op nationaal niveau. In dit verband geven zij tevens kort een beschrijving van het systeem van de depositogarantiestelsels zoals dat in de diverse lidstaten van de Europese Unie en in de Verenigde Staten geldt.

De zaak Fortis hield het afgelopen jaar België en Nederland in de ban. Het Belgische hof van beroep verplichtte Fortis tot het bijeenroepen van een algemene vergadering en liet deskundigen een onderzoek uitvoeren. In deze bijdrage bespreken Van der Elst en Van den Steen het Belgische deskundigenonderzoek en trekken zij vergelijkingen met het enquêterecht. Vervolgens gaan zij in op het verloop van de algemene vergaderingen bij Fortis. Vooral de lage opkomst van aandeelhouders valt op, doch ook de talrijke agendapunten die de aandeelhouders wegstemden. Deze bevindingen nopen tot reflectie over de nood aan bijzondere reglementering voor vennootschappen met een systeemrisico eerder dan een aanpassing van het vennootschapsrecht.

Op 7 april 2009 verscheen het rapport ‘Naar herstel van vertrouwen’ van de Adviescommissie Toekomst Banken. Deze commissie is in november 2008 ingesteld door het bestuur van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB). Het was de belangrijkste taak van de commissie aanbevelingen te doen ter verbetering van het functioneren van de Nederlandse bancaire sector en zo handvatten te bieden voor het herstel van vertrouwen in de banken. Een belangrijk begin van herstel van vertrouwen in de bancaire sector is dat in dit rapport de maatschappelijke rol van banken wordt onderschreven. Positief is ook dat in het rapport het accent wordt gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van de banken en wordt onderkend dat de kredietcrisis is veroorzaakt door het structureel onderschatten van risico’s, vooral door banken. Ook de aanbeveling dat banken bij de afweging van belangen het primaat weer bij de klant moeten leggen, wordt besproken. In zijn bijdrage gaat Oostwouder na of aanbevelingen uit dit rapport door de commissie door middel van het comply or explain-beginsel dwingend kunnen worden opgelegd. Vervolgens bespreekt hij diverse aanbevelingen uit dit rapport kritisch en beantwoord onder meer de vraag of (de gedachte achter) het primaat van de klant hierin consequent wordt doorgevoerd.

Naar aanleiding van het arrest van het Europese Hof van Justitie in de zaak Cartesio (HvJEG 16 december 2008, C-210/06) bespreken Dorresteijn en Verkerk de grensoverschrijdende zetelverplaatsing zonder verandering van het recht waaronder de vennootschap valt en de grensoverschrijdende zetelverplaatsing met verandering van dat recht, veelal grensoverschrijdende omzetting genoemd. De auteurs plaatsen de beslissing van het Hof in de context van eerdere jurisprudentie over de vestigingsvrijheid en geven een overzicht van de stand van zaken. Tevens gaan zij in op de vraag wat het arrest betekent voor de omzetting van en in Nederlandse kapitaalvennootschappen.

In geval van substantiële leningen aan ondernemingen is het gebruikelijk in de markt dat de kredietgever vereist dat de onderneming het variabel renterisico op de lening ‘hedged’. Dit houdt in dat de variabele rente die in verband met de financiering moet worden betaald, wordt geruild voor een vaste rente door middel van een interest rate swap. Veelvoorkomend probleem bij deze transacties is dat de gebruikte (standaard)leningdocumentatie (LMA) niet is afgestemd op de (standaard)derivatendocumentatie (ISDA). In haar bijdrage bespreekt Schot de achtergronden van en tegenstrijdigheden tussen de genoemde typen documentatie. Tevens benoemt zij de valkuilen voor hun onderlinge afstemming en geeft zij aan hoe hierop adequaat te anticiperen.

Volgend op kapitaalinjecties door de Nederlandse Staat in het najaar van 2008, werden op voordracht van de minister van Financiën commissarissen benoemd bij enkele financiële instellingen. Hoewel de publieke perceptie anders is, handelen ‘overheidscommissarissen’ zonder last en ruggespraak en is hun richtsnoer het belang van de vennootschap en de met haar verbonden onderneming. Zij mogen zich niet laten leiden door politieke of beleidsmatige doelstellingen van de minister. Tevens mogen zij geen koersgevoelige informatie delen met de minister, tenzij dat ‘strikt noodzakelijk’ is. Tegen deze achtergrond onderzoeken Raaijmakers en Prinsen in hun bijdrage of het beheer van staatsdeelnemingen (naar Engels voorbeeld) kan worden ondergebracht bij een ‘Agentschap Staatsdeelnemingen Financiële Instellingen’.

Oostenbrink bespreekt in zijn bijdrage het voorstel van de Europese Commissie voor een verordening van de raad betreffende het Statuut van de Europese besloten vennootschap (Societas Europaea) en het door de Europese Parlement gewijzigde voorstel, in het licht van de huidige besloten vennootschap en de Flex-bv. Hij is van mening dat de Societas Europaea gebaat is bij meer uniforme regelgeving die zo veel mogelijk door de verordening zelf en niet door het nationale recht dient te worden uitgelegd.

Met ingang van 11 oktober 2008 is de AFM bevoegd om in geval van bijzondere omstandigheden ter bevordering van de ordelijke en transparante financiële marktprocessen algemeen verbindende voorschriften vast te stellen, zonder dat een daarvoor in aanmerking komende representatieve vertegenwoordiging van onder toezicht staande ondernemingen moet zijn geraadpleegd. De AFM maakte direct van haar uitgebreide bevoegdheid gebruik en kondigde de Tijdelijke Regeling inzake Short Selling af. In Nederland is het verbod op short selling nog steeds van kracht. De maatregelen tegen short selling in Engeland en de Verenigde Staten zijn inmiddels alweer opgeheven. Een verbod op securities lending, hetgeen short selling kan faciliteren, wordt niet wenselijk geacht.

Bouwman en de Weerdt-de Jong beantwoorden in hun bijdrage de vraag in hoeverre belangrijke onderdelen van de Nederlandse Wet Vpb 1969 verenigbaar zijn met de vrijheden die zijn verankerd in het EG-verdrag, Alvorens deze vraag te beantwoorden schetsen zij een beeld van de rol van het Europese recht op het terrein van de winstbelastingen. Zij komen tot een achttal conclusies en doen waar nodig een aanbeveling tot wijziging.

Beleggingsfondsen vormen een niet meer weg te denken onderdeel van de moderne financiële markten. De recent aan het licht gekomen fraudepraktijken met deze fondsen waarvan naast particuliere beleggers ook grote bankinstellingen slachtoffer zijn geworden, doen de vraag rijzen in hoeverre het toezicht op beleggingsfondsen tekortschiet. In haar bijdrage bespreekt Wegman hoe het toezicht op beleggingsfondsen in Nederland is geregeld en of er een noodzaak bestaat tot aanpassing van de regelgeving met betrekking tot het toezicht op beleggingsfondsen. Wegman doet tevens een aantal suggesties ter verbetering van dit toezicht.

Sinds 1 juli 2008 is de vernieuwde handelsregisterwetgeving van kracht. Kamers van Koophandel zijn ruim een half jaar bezig in hun functie van beheerder van een basisregister. Het handelsregister als basisregister is het unieke bestand van kwalitatief hoogwaardige gegevens betreffende ondernemingen en rechtspersonen waar in beginsel de overheid verplicht haar gegevens vandaan moet halen. Kamers van Koophandel hebben een vernieuwde rol met meer verantwoordelijkheid. De hervorming tot basisregister brengt mee dat er een grote groep nieuwe inschrijvingsplichtigen is, waaronder vrije beroepsbeoefenaren en openbare maatschappen. Voor sommigen geldt dat zij zich kunnen inschrijven binnen de geldende overgangstermijn.