Door externe druk is er in toenemende mate een roep om transparantie in bestuur en toezicht in de gezondheidszorg. Dit leidt tot aandacht voor en aanscherping van de governance. Zowel interne als de externe toezichthouders IGZ, NZa en NMA streven naar verbetering van de interne controle, twee brancheverenigingen in de zorg – ActiZ en NVZ – hebben het begrip compliance in de gezondheidszorg geïntroduceerd. Echter, de invoering van compliance voor de zorg lijkt door toezichthouders en brancheverenigingen niet te zijn afgestemd. Hierdoor is er een risico dat zowel interne als externe toezichthouders niet exact weten waar de zorginstelling nu eindelijk aan moet voldoen. Bovengeschetst probleem dient zo spoedig mogelijk opgelost te worden.

In deze bijdrage wordt het onlangs verschenen proefschrift van Erna Scholtes besproken. In zeven vertellingen duidt zij het concept transparantie en toont zij aan dat transparantie haast ondefinieerbaar is. Transparantie heeft vele gezichten en wordt door bestuurders op basis van verschillende motieven en doelstellingen gebruikt. Naast een democratische invulling van het begrip, wordt transparantie ook op veel instrumentele manieren ingezet en toegepast. Transparantie heeft hierbij betrekking op iedereen: het bestuur, de politiek, de maatschappij, de consument en de markt. Transparantie is populair en zal populair blijven en is met dit proefschrift een stuk minder ontransparant geworden.

In het toezicht wordt getracht organisaties in hun feitelijk functioneren te beïnvloeden en te beheersen. Een van de aspecten van organisaties waar de belangstelling van de toezichthouders steeds meer naar uit gaat, is cultuur. Cultuur wordt dan gezien als de ‘driver’ achter het handelen van organisaties en in de wens om gevaren te voorkomen zoekt de toezichthouder naar aangrijpingspunten die tijdig zicht geven op waarschijnlijk gedrag en vooral ongewenst gedrag. In deze bijdrage bespreekt de auteur enkele problemen die aan de cultuurnotie als aangrijpingspunt van wettelijk toezicht verbonden zijn. Concluderend leidt het artikel tot het inzicht dat aan de cultuurnotie nog veel onduidelijk is en dat de hantering ervan in het toezicht dan ook meer vragen oproept dan dat er mee beantwoord kunnen worden.

Recentelijk werden de hoofdverdachten in de ‘Klimop-zaak’ door de Rechtbank Haarlem in eerste aanleg veroordeeld tot uiteenlopende straffen. Strafrechtelijke vervolging van fraude zou er mede toe moeten dienen witteboordencriminaliteit ondubbelzinnig te veroordelen. Welke rol spelen de media bij deze pogingen om een grens te trekken in het grijze gebied tussen innovatief ondernemerschap en verwerpelijke roekeloosheid?

In deze notenkraker wordt een uitspraak van de Hoge Raad over de aansprakelijkheid van AFM en DNB na vernietiging door de bestuursrechter van een aanwijzingsbesluit besproken. Bijzonder aan de casus was dat waar de bestuursrechter de onderliggende feiten onvoldoende vond, de strafrechter in de feiten voldoende aanleiding voor een veroordeling vond. De vraag is of de civiele rechter nu de bestuursrechter of de strafrechter moet volgen. De Hoge Raad oordeelt dat betrokkenen geen schadevergoeding krijgen vanwege eigen schuld.

Ondernemingsraden maken op dit moment nog te weinig gebruik van wettelijke rechten, zoals het aanbevelingsrecht. Het heeft volgens mij daarom geen zin om nieuwe wettelijke regelingen in het leven te roepen, zoals een verplichting om de ondernemingsraad bij de zelfevaluatie van de raad van commissarissen te betrekken. Bovendien werken wettelijke regelingen niet per se de gewenste cultuurverandering in de hand, maar verworden de regels tot papieren tijgers die leiden tot schijntransparantie.