In 2015 werd de Participatiewet ingevoerd. Met de invoering van de wet werden onder meer de Wajong, de Wet werk en bijstand en de Wet sociale werkvoorziening samengevoegd tot één regeling. Het doel hiervan was om de arbeidsintegratie van werkzoekenden, in het bijzonder van werkzoekenden met een handicap, te stroomlijnen en te verbeteren. Ruim vier jaar na invoering lieten diverse effectevaluaties zien dat de centrale doelstelling van de wet niet was gehaald. In dit artikel worden de resultaten van de Participatiewet geduid aan de hand van artikelen uit het boek Met andere ogen. Onderzoekers over vijf jaar Participatiewet, dat in 2020 verscheen. De centrale boodschap van dit artikel is dat wetgeving, zoals de Participatiewet, niet bijdraagt aan de verbetering van de positie van mensen met een beperking zolang zij niet nadrukkelijk in het discours rond de ontwikkeling en de implementatie van de wetgeving betrokken worden. Waar dit wel gebeurt en hun verhalen en belangen een volwaardige plaats in het debat krijgen, leidt dit tot praktijken die daadwerkelijk (kunnen) aansluiten bij de behoeften, wensen en uitdagingen van de betrokkenen. De ervaringen met de Participatiewet onderstrepen het belang, zoals in het VN-verdrag Handicap is neergelegd, dat bij de totstandkoming en implementatie van wet- en regelgeving voor mensen met een beperking, altijd met hen gesproken moet worden en niet over hen. Het betrekken van mensen met een beperking is een belangrijke voorwaarde om daadwerkelijk te komen tot een inclusieve arbeidsmarkt, ondersteund met adequate voorzieningen.

Een afspraak voor het ziekenhuis maken, online een maaltijd bestellen, een filmpje op YouTube bekijken? Het kan in toenemende mate alleen nog als je een website of een app kunt gebruiken. Als dat niet lukt, in verband met een visuele of andere beperking, kun je uitgesloten worden van die dienstverlening. Dat is ongewenst en daarom zijn er internationale standaarden voor de toegankelijkheid van websites en apps ontwikkeld. Dienstverleners die deze zogenoemde WCAG-standaarden toepassen, zijn er zeker van dat hun website of app toegankelijk is. De Europese Unie gebruikt de WCAG-normen voor een richtlijn over overheidswebsites. Die moet in 2018 zijn omgezet. Europa werkt aan een andere omvangrijke wet: de Toegankelijkheidsakte. Die bepaalt dat alleen nog apparaten zoals computers, kaartautomaten en telefoons in de EU op de markt mogen worden gebracht die aan toegankelijkheidseisen voldoen. Dat geldt ook voor bankdiensten, de luchtvaart, het spoor en internetdiensten.
In Nederland zorgt een nieuwe wet ervoor dat overheidsdiensten vanaf 2019 via het web toegankelijk moeten zijn. De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte bepaalt dat diensten door private aanbieders geleidelijk toegankelijk moeten worden gemaakt. De regelgeving lijkt in ieder geval op de toekomst te zijn voorbereid.

Kunnen mensen in een rolstoel mee met bussen in het openbaar vervoer? Die vraag liet het College voor de Rechten van de Mens onderzoeken. Voor het onderzoek werden concessievoorwaarden van OV-autoriteiten bekeken, voerden rolstoelgebruikers meer dan 400 anonieme testritten door heel Nederland uit en werd gesproken met busvervoerbedrijven over toegankelijkheid. Uit het onderzoek komt een aantal knelpunten naar voren die erop duiden dat het Nederlands openbaar busvervoer nog niet optimaal toegankelijk is voor mensen met een rolstoel. Zo lopen reizigers met een rolstoel het risico om niet te worden meegenomen met de bus. Vaak is het probleem dat de automatische rolstoelplank niet werkt. Ook de assistentie die de buschauffeurs leveren, is volgens rolstoelgebruikers nog niet geheel naar behoren. Chauffeurs lijken niet altijd goed op de hoogte te zijn van de regels en procedures ten aanzien van reizigers met een beperking. Verder ervaren vervoersbedrijven spanning in het op tijd rijden en het aanbieden van toegankelijk busvervoer. Anderzijds rapporteren rolstoelgebruikers ook veel positieve ervaringen met het openbaar busvervoer. In reactie op het onderzoek roept het College concessieverleners en vervoerbedrijven op om aandacht te besteden aan de waargenomen knelpunten.