In toenemende mate worden dergelijke zaken geduid als femicide, breed gedefinieerd als het doden van vrouwen om hun gender. Deze term werd in de eerste instantie in gebruik genomen door organisaties en activisten die zich inzetten voor vrouwenrechten, om aandacht te vragen voor geweld tegen vrouwen. In toenemende mate wordt echter ook in beleid en wetgeving deze term gehanteerd. De vraag is in hoeverre di teen bruikbare term is voor de aanpak van de problematiek die eraan ten grondslag is.

Met het oog op de voorgenomen modernisering van de zedentitel rijzen de vragen of het aangebrachte onderscheid in wettelijke bescherming tussen seksuele en financiële sextortion houdbaar is en in hoeverre strafbaarstelling binnen verschillende titels van het Wetboek van Strafrecht wenselijk is. Aan de hand van een vergelijking tussen de karakteristieken van deze sextortion-varianten en de bestaande kennis over het daaraan gelieerde slachtofferschap beogen wij een eerste bijdrage te leveren aan deze discussie.

De vanzelfsprekendheid waarmee in huidige internationale instrumenten en zelfs nationale parlementaire stukken geweld tegen vrouwen wordt gekoppeld aan emancipatiebeleid en patriarchale machtsverhoudingen, verhult dat achter dit besef een jarenlange maatschappelijke, politieke en juridische strijd schuilgaat. Deze bijdrage brengt de ontwikkeling van de opsporing en vervolging van seksueel geweld tegen vrouwen in kaart en reflecteert op de onderliggende redenen die ten grondslag liggen aan de knelpunten die hierbij spelen.

De gedachte leeft breed dat voor een effectieve aanpak van uitingsdelicten op grond van gender het Wetboek van Strafrecht dient te worden aangepast. Deze gedachte is inmiddels kracht bijgezet door een concept-wetsvoorstel waarmee onder meer wordt beoogd het uitingsdelict groepsbelediging (art. 137c Sr) aan te passen zodat op gender gebaseerde discriminatie onderdeel wordt van deze bepaling. Hoewel dit wetsvoorstel gezien de huidige maatschappelijke context begrijpelijk is, roept het ook wat vragen op. Deze bijdrage bespreekt dit wetsvoorstel en gaan in op een aantal problematische aspecten ervan.

Wanneer een vader een vrijheidsstraf krijgt heeft dit veelal grote impact op betrokken vaderschap. De Raad van Europa vroeg in 2018 aandacht voor het thema omdat bewustwording van vaderschap in de strafrechtsketen leed en risico kan voorkomen in gezinnen van gedetineerden. Wij onderzochten in hoeverre er in Nederland gezinsgericht gewerkt wordt in de straftoemeting met betrekking tot verdachte mannen. We concluderen dat in zittingen meer aandacht besteed moet worden aan de rol van de verdachte man binnen zijn gezin.

Ook nu nog, ver in de 21ste eeuw, is de taal van de rechtspleging niet inclusief. De Hoge Raad verwijst in zijn arresten bijvoorbeeld naar functionarissen en procesdeelnemers met louter mannelijke verwijswoorden, en beoordeelt het optreden van de raadsvrouwe met wat van de raadsman mag worden gevergd. In wetenschappelijke artikelen is eveneens de mannelijke vorm de norm voor het aanduiden van algemeenheden. Dat geldt ook voor wetteksten. Deze mannelijke dominantie in juridische taal is ongetwijfeld een cultureel verschijnsel, maar heeft geen basis meer in de huidige samenleving. Hoe kunnen we bereiken dat taal in de rechtspraktijk ‘inclusiever’ wordt?

With the Modernisation of the Code of Criminal Procedure, certain digital investigation powers will for the first time be given a specific statutory basis, such as the search of data carriers, open-source investigation and network searches. Nevertheless, considering the high degree of intrusiveness of such techniques, particularly with the right to privacy, it remains important to take note of the jurisprudence of the European Court of Human Rights, which continues to set minimum safeguards for the interference with private life. In this paper, we therefore conduct a brief overview of recent ECtHR case law concerning five types of digital investigation powers. We then consider the implications of this case law for the regulation of such powers in the draft Code of Criminal Procedure and for the Modernisation process more broadly.

Het recht van een verdachte om niet mee te hoeven werken aan zijn eigen veroordeling (het nemo tenetur-beginsel), is samen met het zwijgrecht een hoeksteen in ons strafprocesrecht. Voor het positieve recht is het echter nog steeds geen uitgemaakte zaak wat de inhoud van het beginsel precies is. Toch kan men daarover duidelijk een divergentie waarnemen tussen de opvatting van de Nederlandse (hoogste) rechters en het EHRM.

Op 20 april 2021 heeft de Hoge Raad naar aanleiding van de uitspraak van het EHRM in de zaak Keskin zijn jurisprudentie ten aanzien van de eisen die aan verzoeken tot het horen van getuigen bijgesteld. Het arrest laat echter ook een aantal vragen onbeantwoord die vanuit het perspectief van verdragsconformiteit van belang zijn. Dit artikel behelst een nadere reflectie op de lijn van de Hoge Raad zoals uiteengezet in het post-Keskin arrest, waarin getracht wordt zaken op te helderen en in breder perspectief te plaatsen.

Bij de discussies in de Kamer over de goedkeuringswet van het EVRM werd nog gedacht dat het EVRM vooral invloed zou hebben op andere landen. Inmiddels is duidelijk dat het EVRM, zoals toegepast en geïnterpreteerd door het EHRM, ook een niet meer weg te denken invloed heeft gehad op de Nederlandse strafrechtspleging. Lidstaten laten soms merken dat het EHRM zich wat gedeisd moet houden. En klagers vinden dat het best wat ruimhartiger mag zijn. Het is voor het EHRM een constant balanceren tussen terughoudendheid en activisme

In de strijd tussen de verharde georganiseerde criminaliteit en de niets ontziende opsporing van strafbare feiten is de strafrechtadvocaat hoognodig voor de-escalatie en controle. Dat betekent niet dat geen kritiek mag worden geuit op de strafrechtadvocatuur. Het betekent wel dat er een breed gedragen verantwoordelijkheid bestaat voor iedereen met enige kennis en verstand van de strafrechtspleging om die advocaten niet gemakkelijk weg te zetten als maffiamaatjes. Strafrechtadvocaten verdienen bescherming in plaats van verdachtmakingen.

De redactie zag in de recente Straatsburgse veroordelingen aanleiding om de Nederlandse strafrechtspleging kritisch tegen het licht te (laten) houden voor wat betreft haar omgang met fundamentele rechten, waarbij niet alleen betekenis toekomt aan het EVRM maar ook in toenemende mate aan het Handvest voor de Grondrechten van de Europese Unie. Aldus staat dit nummer in het teken van de centrale vraag of het Nederlandse strafrecht nu en in de nabije toekomst in de spiegel van Straatsburg verdere bijsturing nodig heeft.

De strafvorderlijke regulering van de verhoorbijstand in Nederland beperkt de advocaat in het op actieve wijze verlenen van bijstand tijdens het politieverhoor. Naar aanleiding van een uitspraak van het Hof van Discipline waarin een klacht over een actief optredende advocaat tijdens een politieverhoor ongegrond werd verklaard, wordt in dit artikel uiteengezet waarom de Nederlandse regeling niet (langer) verenigbaar is met de rechtspraak van het EHRM en Richtlijn 2013/48/EU.

Van oudsher vervalt na verloop van tijd het recht tot strafvordering. De wettelijke regeling van deze zogeheten vervolgingsverjaring vormt echter allang geen rustig bezit meer. Zij is de laatste decennia zo vaan en zo ingrijpend gewijzigd dat de vraag rijst of ze niet evengoed helemaal kan worden afgeschaft. Dat is de vraag die in dit artikel onder ogen wordt gezien.

Is het mogelijkheid de strafprocedure in hoger beroep op innovatieve wijze te verkorten? Hier wordt een voorstel gedaan om op basis van consensualiteit te komen tot afspraken over versnelde afdoening in oude zaken. Het proces moet fair zijn en in lijn met uitgangspunten van het Wetboek van Strafvordering. Afspraken gemaakt tussen openbaar ministerie en verdediging worden voorgelegd aan de rechter. Een ingelaste schriftelijke ronde waarin standpunten worden uitgewisseld, goede planning van openbare (avond)zittingen en strakke handhaving van termijnen moeten daadwerkelijke versnelling mogelijk maken.

In deze bijdrage staan wij stil bij het snelrecht, een fenomeen dat al lang bekend is in de strafrechtspleging, maar waar tegelijk veel verschillende beelden bij bestaan. Enerzijds wordt snelrecht gezien als hét instrument in de ‘lik-op-stuk’-aanpak. Anderzijds is het een middel om snel en efficiënt strafzaken af te doen en achterstanden weg te werken. Het snelrecht voldoet echter lang niet altijd aan de verwachtingen en is onvoldoende met procedurele waarborgen omkleed. We proberen de (on)mogelijkheden op een rij te zetten.

Het duurt nog steeds te lang vóórdat een strafzaak tot en met de hoogste instantie is berecht. Zaken liggen te lang op de plank. Deze doorligtijden moeten en kunnen korter door verbetering, verandering en innovatie. Denk aan bredere invoering van (super-) snelrecht, inloopkamers en innovatiekamers. Denk ook aan verdergaande delegatie en aan werkzaamheden die buiten zitting om kunnen.