In dit themanummer beogen wij de positie van de burger in het strafrecht vanuit meerdere perspectieven te belichten. Hierbij beperken wij ons niet tot de processuele rollen die de burger in het strafproces kan vervullen, zoals die van verdachte, slachtoffer of getuige, maar besteden wij ook aandacht aan het bredere perspectief van de ‘gewone’ burger en de verhouding tussen het strafrecht en de samenleving.

De beschikbaarheid van grote hoeveelheden gegevens en de snelle ontwikkeling van kunstmatige intelligentie heeft ervoor gezorgd dat het werk van de politie steeds meer ‘informatiegestuurd’ en ‘datagedreven’ is. In deze bijdrage verkennen wij de bescherming van individuen en meer in het bijzonder algoritmische groepen bij de toepassing van profilering. Allereerst bespreken we de ontwikkeling en het gebruik van profilering binnen de politie. Vervolgens bekijken wij het wettelijk kader voor profilering en beschrijven wij waarom dit kader onvoldoende bescherming biedt voor de rechten en vrijheden van burgers. Ten slotte doen wij enkele suggesties voor verbetering van het huidige juridische kader. Daarbij staat het concept group privacy centraal

Het strafvorderlijke legaliteitsbeginsel dwingt er in een democratische rechtsstaat toe ook de vraag onder ogen te zien of het strafvorderlijke handelen gefundeerd is op een evenwichtige belangenafweging. Dat is weliswaar de eindverantwoordelijkheid van de wetgever, maar alle strafrechtjuristen kunnen een bijdrage leveren aan de verwezenlijking van die verantwoordelijkheid. Bestaat in het strafvorderlijke discours slechts aandacht voor de rechtmatigheid van het strafvorderlijke handelen, dan komt de legitimiteit van het strafprocesrecht onder druk te staan. Dat lijkt binnen de vroegsporing het geval te zijn.

Nederland heeft een serieus drugsprobleem. Tussen de (opium)wet en de naleving daarvan groeide een enorme drugseconomie en een navenant handhavingsapparaat. Wat valt er van burgers te verwachten? Er zijn drie hoofdgroepen: consumenten, onverschilligen en betrokkenen. Een moreel appel op gebruikers gaat niet helpen. Er is behoefte aan open gesprekken tussen professionele belanghebbenden (van dancefestivalorganisatoren tot officieren van Justitie). Het kan op termijn leiden tot gevarieerde beleidsregimes afhankelijk van soort en gebruik.

In deze bijdrage wordt de voorgestelde ‘verbetering’ van de kroongetuigenregeling verkend. Allereerst komt de verhouding van een de verbreding en daarmee mogelijk een grotere toestroom van het aantal kroongetuigen met de verplichtingen van artikel 2 EVRM aan bod. Vervolgens wordt het theoretische kader geschetst waaruit enkele aandachtspunten volgen voor de inrichting van ingrijpende opsporingsmethoden in het algemeen en de kroongetuigenregeling in het bijzonder. Hierna volgt een analyse van het voorstel van de minister aan de hand van de volgende aandachtspunten: de beoogde resultaten, de explicitering van de morele prijs en het waken voor tegenstrijdige regelgeving.

Met de invoering van de Wet straffen en beschermen en de Wet uitbreiding slachtofferrechten hebben slachtoffers extra mogelijkheden gekregen om hun beschermingsbehoeften kenbaar te maken wanneer de voorwaardelijke invrijheidstelling van de dader in het geding is. In dit artikel staat de tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel centraal. Specifiek wordt gekeken naar het effect van de nieuwe wetgeving op zowel het slachtoffer als de tbs-gestelde, gelet op de schijnbare tegenstelling tussen slachtofferrechten en veiligheid van slachtoffers en de resocialisatie van de dader.