Deze aflevering van het tijdschrift geeft een fraai inzicht in de rijkdom van het promotieonderzoek dat aan de verschillende rechtenfaculteiten wordt verricht. Door de bijdragen bladerend, kan weer worden vastgesteld dat het geheel niet alleen de breedheid en veelzijdigheid van het strafrechtelijk onderzoek weerspiegelt, maar dat ook de verbinding tussen het strafrecht en andere zowel juridische als niet-juridische disciplines tot uiting komt. Het maakt bovendien duidelijk waar de vraagstukken op het terrein van de strafrechtswetenschap anno 2022 liggen. Weten dat daarnaar onderzoek wordt verricht, is voor iedere strafrechtsbeoefenaar van belang zodat zowel wetenschap als praktijk daarop verder kunnen bouwen. Met dit themanummer hopen wij als redactie een bijdrage te leveren aan het vergroten van de bekendheid van het belangrijke wetenschappelijk onderzoek dat thans op het terrein van het strafrecht en de strafrechtspleging wordt verricht.

Dit Caribische onderzoek gaat over de Arubaanse wetgeving en beleid inzake Forensisch Medisch Onderzoek in geval van kindermishandeling en gewelds- en zedenmisdrijven tegen minderjarigen; het is een rechtsvergelijkend onderzoek tussen Nederland en Aruba. Doelstelling van dit onderzoek is om vanuit de medische/sociale en juridische hoek een beeld te krijgen van geldende wetgeving, rechtspraak en beleid inzake het Forensisch Medisch Onderzoek in geval van kindermishandeling en gewelds- en zedenmisdrijven tegen minderjarigen en op basis daarvan aanbevelingen te doen aan de regering van het Land Aruba. Het onderzoek wordt uitgevoerd op basis van een informeel samenwerkingsverband tussen Maastricht University en de Universiteit van Aruba.

De rechtspositie van de rechtspersoon in het bestraffend publiekrecht is nog altijd met diverse vragen omgeven. Aan de hand van onderzoek naar de leerstukken daderschap, opzet en schuld en naar de aanspraak op fundamentele rechten wordt getracht nader inzicht te geven in een aantal contouren van die rechtspositie. In het bijzonder wordt daarbij onderzocht wat er in de praktijk terechtkomt van de – mede door de wetgever – als uitgangspunt genomen rechtseenheid tussen het strafrecht en het bestraffend bestuursrecht.

The idea of artificially intelligent systems committing crimes is by no means new. ‘Bad robots’ that rebel against humans have been the subject of science fiction for decades. Nowadays, AI has indeed penetrated our lives, and is here to stay. In this perspective, AI works as a stress test for classical criminal law constructs such as the concept of act and culpability. It is in this perspective that the question of ascribing criminal liability for ‘AIs going bad’ takes on relevance.

Publiek-private samenwerking bij strafrechtelijke rechtshandhaving vindt momenteel plaats op verschillende strafrechtelijke (deel)terreinen en in verschillende vormen. Toch kent samenwerking op dit vlak, gezien de centrale en exclusieve rol van de overheid binnen de van oudsher als publieke taak gekenmerkte praktijk van het strafrecht, unieke uitdagingen die nadere overdenking rechtvaardigen. Is het mogelijk om binnen het Nederlandse strafrechtelijke systeem tot juridisch en maatschappelijk verantwoorde publiek-private samenwerking te komen, en zo ja, hoe zou deze er dan uit (moeten) zien?

The research seeks to answer the question: ‘What are the boundaries for unwanted sexual behaviour within the (criminal) law; does the character and intensity of the (work) relation between victim and perpetrator affect the extent of criminal liability, procedural rights, and the scope of the blameworthiness of the offence, and if so, how?’ The research takes, as a starting point, #MeToo, and the societal and legislative amendments that followed; scrutinising whether ‘enough’ has been done, or whether gaps remain in the legislature.

Het steeds verder uitbreiden van het spreekrecht doet vermoeden dat daaraan behoefte bestaat bij spreekgerechtigden. Of dit daadwerkelijk het geval is, is echter onduidelijk: sinds de invoering van het spreekrecht in 2005 is nauwelijks onderzocht wat de behoeften van slachtoffers en nabestaanden zijn ten aanzien van de uitoefening van hun spreekrecht. In deze bijdrage bespreek ik de opzet van mijn promotieonderzoek, waarin ik wil achterhalen wat deze behoeften van spreekgerechtigden zijn en in hoeverre het spreekrecht voldoet aan die behoeften.

De internationale strafbaarstelling van ecocide staat in de belangstelling. Gelet op de aard en omvang van het klimaatprobleem bevreemdt het niet dat de internationale gemeenschap als locus wordt gezien van een mogelijk strafrechtelijk antwoord op ernstige milieuschade. Het complementariteitsbeginsel en de effectiviteit van handhaving maken dat de mogelijkheid van nationale strafbaarstelling tevens aandacht verdient. Dit artikel onderzoekt de legitimiteit van een Nederlandse strafbaarstelling aan de hand van het normatieve rechtsbelangenconcept zoals verstaan door Esser.

De vervolging vormt bij de moderniseringsvoorstellen van het Wetboek van Strafvordering geen ankerpunt meer voor de rechtsbescherming van de verdachte. Met die stelling lijkt zich een uitgangspunt te consolideren dat fundamenteel anders is dan oorspronkelijk in ons strafvorderlijk systeem werd gehanteerd. Deze wijziging is het gevolg van het – onvoorzien – formaliseren van het vervolgingsbegrip. Dit formaliseren kan in verband worden gebracht met interpretatieve moeilijkheden en creëert behoefte aan een lappendeken van rechtsbescherming. Mogelijk kan een materieel vervolgingsbegrip daar een alternatief voor vormen.

Bewijsstandaarden schrijven voor welke mate van zekerheid voldoende is om een feit of feitencomplex in rechte vast te stellen. Over deze rechtsbegrippen, die in verschillende fasen van het strafproces een rol spelen, bestaan veel onduidelijkheden. In mijn proefschriftonderzoek tracht ik deze onduidelijkheden zo veel als mogelijk te verhelpen door te komen tot een algemeen rechtstheoretisch kader met aandacht voor de grondslagen van de verschillende bewijsstandaarden. Deze bijdrage biedt een overzicht van de opzet van het onderzoek en de eerste bevindingen.

In deze bijdrage staat de gezichtspuntencatalogus in de strafrechtspraak centraal. Dat is een verzamelbegrip uit de privaatrechtelijke literatuur voor een door de Hoge Raad geformuleerde lijst met factoren die de lagere rechters in hun oordelen dienen te betrekken bij de beantwoording van een bepaalde (rechts)vraag. Het verschijnsel komt sinds enkele decennia ook veelvuldig voor in de strafrechtelijke cassatierechtspraak. Dit artikel bespreekt het belang van dit onderzoeksthema en reikt ter illustratie daarvan enkele perspectieven aan.

Recidivepercentages zijn hoog, waardoor er meer aandacht is gekomen voor een nieuwe methode om gedetineerden te rehabiliteren: neuro-interventies. Neuro-interventies zouden in de toekomst wellicht recidive kunnen verminderen door de hersenen van gedetineerden te beïnvloeden en zo hun gedrag te veranderen. Neuro-interventies roepen echter ook fundamentele vragen op over de mensenrechten van gedetineerden. In deze bijdrage worden neuro-interventies geanalyseerd in het licht van artikel 3 EVRM – het folterverbod.

Het zwijgrecht is een fundamenteel mensenrecht ter bescherming van de positie van de verdachte en diens eerlijke proces. Toch staan zowel het EHRM als de Hoge Raad toe dat voor de verdachte negatieve consequenties worden verbonden aan het zwijgen van de verdachte. Gedurende mijn promotietraject onderzoek ik op basis van rechtspraakanalyse en interviews welke rol de feitenrechter toedicht aan het zwijgen van de verdachte en welke factoren hierbij (mogelijk) relevant zijn.

In deze bijdrage wordt een verkenning gedaan naar het fenomeen cryptocriminaliteit. Daarbij wordt aandacht besteed aan de unieke kenmerken die crypto’s bezitten alsmede aan verschijningsvormen van cryptocriminaliteit. Tevens wordt een korte schets van het onderzoek weergegeven.

De georganiseerde misdaad is gericht op financieel gewin. Illegale geldstromen vormen de kern van criminele verdienmodellen. Deze hebben vrijwel altijd een internationale dimensie. Opsporingsinstanties proberen illegale geldstromen in kaart te brengen en te verstoren. Terwijl de verplaatsing van geld niet is gebonden aan landsgrenzen, is extraterritoriale opsporing dat wel. Hoe effectief is de huidige grensoverschrijdende bewijsvergaring in dergelijke zaken? Welke juridisch-normatieve en praktische knelpunten zijn er in dit verband? En hoe zou de bewijsvergaring uit het buitenland beter kunnen? Deze vragen staan centraal in mijn promotieonderzoek.

In toenemende mate spelen spotters een rol in de voorbereiding van liquidaties. In deze bijdrage wordt aan de hand van jurisprudentie van de Hoge Raad onderzocht in hoeverre gedragingen van spotters strafbaar (kunnen) zijn op grond van artikel 46 Sr. De auteur laat zien dat de jurisprudentie van de Hoge Raad over het bestanddeel ‘bestemd tot het begaan van dat misdrijf’ op twee manieren te interpreteren is, en dat deze interpretaties tot verschillende uitkomsten leiden ten aanzien van de strafbaarheid van de spotter.

In de strijd tegen fiscale fraude in België spelen het Openbaar Ministerie en de fiscus de hoofdrol. De samenwerking tussen beide instanties is echter niet altijd evident. Dit komt onder meer omdat bij strafrecht en bij het fiscaal recht verschillende belangen spelen en de toepasselijke rechtsprincipes kunnen verschillen. In haar doctoraat onderzoekt de auteur hoe de verhouding tussen het Openbaar Ministerie en de fiscus in België geregeld zou moeten zijn om de aanpak van criminaliteit efficiënter te maken, zonder dat het recht op een eerlijk proces en het recht op de bescherming van persoonsgegevens miskend worden.

Deze bijdrage gaat over interactieproblemen tussen forensisch technisch deskundigen en procesdeelnemers in de Nederlandse strafrechtspraktijk. Aan de hand van de zaak van de Rosmalense flatmoord wordt een aantal knelpunten uitgelicht. De focus ligt hierbij op de communicatie rond het verstrekken van de onderzoeksopdracht en op (tekortschietende) communicatie naar aanleiding van deskundigenbijdragen. Met mijn promotieonderzoek beoog ik meer zicht te verschaffen op de knelpunten bij de interactie tussen procesdeelnemers en forensisch technische deskundigen en mogelijke oplossingen hiervoor aan te dragen.

Sinds 1886 staat de strafbaarstelling van poging tot misdrijf in artikel 45 Sr in ons wetboek. Vragen die een eeuw geleden rezen, zoals hoe het onderscheid tussen voorbereidingshandelingen en uitvoeringshandelingen moet worden geduid, zijn ondanks vele ontwikkelingen rondom dit leerstuk ook vandaag de dag nog aan de orde. Daarnaast doemen nieuwe vragen op: kan met de grote verscheidenheid aan misdrijven (nog) worden volstaan met een algemeen pogingscriterium? De vaststelling van strafrechtelijke aansprakelijkheid ter zake van poging tot misdrijf staat ter discussie.

Every criminal justice system has its own unique regulations for assessing the culpability of mentally disordered offenders and the corresponding possibilities for adequate punishment. This comparative PhD dissertation focuses on regulations and practices in relation to sentencing mentally disordered offenders in Turkey, England and Wales, and the Netherlands. In addition, the situation in these jurisdictions is tested to the relevant ECHR framework.

The competence of the EU to legislate on criminal matters has shifted the traditional paradigm of domestic criminal law. This paper discusses the developments around the use of minimum rules for the approximation of substantive and procedural criminal norms in the EU. Starting from the need to clarify the concept of minimum rules, the focus lies on the question of national discretion, namely the question whether and to what extent Member States should be able to go beyond the minimum EU standards and implement more far-reaching provisions in their respective jurisdictions.